تشخیص سریع علائم سکته مغزی، سکته مغزی گذرا و خاموش + عوارض

هنگامی که خون‌رسانی به سلول‌های مغز بر اثر انسداد شریان‌ها متوقف شود، سکته مغزی رخ می‌دهد. سکته مغزی علائم پیش از وقوع ندارد و هر لحظه ممکن است فرد دچار این عارضه شود. علائم اصلی سکته مغزی شامل افتادگی صورت، ناتوانی در بازوها و دست‌ها، تکلم نامفهوم است. در صورت مشاهده این علائم نباید زمان را از دست داد و باید بلافاصله با فوریت‌های پزشکی (۱۱۵) تماس گرفت. سکته مغزی دو نوع شدید یا کامل و خفیف یا گذرا (خاموش) دارد. افرادی که سکته مغزی گذرا داشته‌اند این علائم را خفیف‌تر یا به مدت کوتاه‌تری احساس می‌کنند و عوارض آن نیز ممکن است موقتی و گذرا باشد، درحالی‌که افرادی که سکته مغزی کامل داشته‌اند، علاوه بر این علائم، سرگیجه، از دست دادن تعادل و هوشیاری و سردرد ناگهانی و شدید نیز احساس می‌کنند و عوارض آن دائمی است.

تشخیص سریع علائم سکته مغزی

علائم و نشانه‌های سکته مغزی از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما معمولاً به طور ناگهانی شروع می‌شود. از آنجایی که هر قسمت‌ مغز قسمت‌های مختلف بدن شما را کنترل می‌کند، علائم شما به بخشی از مغز که تحت تأثیر قرار گرفته و میزان آسیب آن بستگی دارد.  مهم‌ترین علائمی که باید هنگام بروز سکته مغزی به آن توجه داشته باشید.

افتادگی صورت

فردی که دچار سکته مغزی شده است، بر اثر آسیب به مغز، کنترل ماهیچه‌های صورتش را از دست می‌دهد و معمولاً یک طرف صورتش دچار افتادگی می‌شود.

ناتوانی در دست‌ها و بازوها

اگر از او بخواهید دست‌هایش را بالا بیاورد و یا به حالت خاصی نگه دارد، بخاطر ضعف شدید عضلات و اختلال در عملکرد ماهیچه‌ها، توانایی این کار را ندارد.

ت‍کلم نامفهوم

اگر از فردی که سکته مغزی کرده است، سوال بپرسید تا سطح هوشیاری او را بررسی کنید، متوجه می‌شوید که در ساخت جملات و بیان کلمات دچار مشکل شده است؛ بنابراین، تکلم او نامفهوم و غیرمنطقی است.

زمان را از دست ندهید

مهم‌ترین نکته در مواجه با سکته مغزی از دست ندادن زمان است. هر ثانیه‌ برای فرد مهم است و باید هر چه سریع‌تر با اورژانس تماس بگیرید تا از مرگ سلول‌های مغز تا حد امکان جلوگیری شود.

بایدها و نبایدها هنگام مواجه با سکته مغزی

از آنجایی که سکته مغزی می‌تواند عاملی تهدیدکننده برای سلامتی و جان افراد باشد، باید در هنگام مواجه با آن سریع عمل کنید. اگر مشکوک به این هستید که یکی از عزیزانتان دچار سکته مغزی شده است.

عوارض سکته مغزی، اگر زمان را از دست بدهید

اثرات سکته مغزی در افراد متفاوت است و بر اساس نوع، شدت، محل و تعداد سکته‌ها بررسی می‌شوند. به یاد داشته باشید که ساختار مغز بسیار پیچیده است و هر قسمت از آن عملکرد یا توانایی خاصی دارد. برای درک بهتر سکته مغزی، نگاهی دقیق‌تر به مغز انسان و عملکردهای آن داشته باشیم.

مغز ارگان مرکزی سیستم عصبی انسان است. این اندام بسیار پیچیده عملکردهای حرکتی و حسی را در سراسر بدن کنترل می‌کند.

• به شما کمک می‌کند اطلاعات را از حواس خود (چشم، گوش، بینی) دریافت و تفسیر کنید.
• مسئول تفکر، یادآوری، درک، برنامه‌ریزی، استدلال و حل مسئله است.
• مغز از میلیاردها نورون (سلول‌های مغز) تشکیل شده است که از طریق سیناپس‌ها با هم ارتباط برقرار می‌کنند.

اگر سکته مغزی رخ دهد و جریان خون نتواند به ناحیه‌ای که عملکرد خاصی از بدن را کنترل می‌کند برسد، عملکرد آن قسمت از بدن مختل می‌شود. بنابراین، اینکه عوارض سکته مغزی چیست، در درجه اول به محل و میزان آسیب به بافت مغز بستگی دارد. از آنجا که تقریباً تمام سیگنال‌ها از مغز به بدن و بالعکس در مسیر خود به مغز و از آن عبور می‌کنند، این باعث می‌شود که هر طرف مغز سمت مخالف بدن را کنترل کند.

• سکته مغزی در سمت چپ مغز، سمت راست بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• سکته مغزی در سمت راست مغز، سمت چپ بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• سکته مغزی در ساقه مغز، به احتمال زیاد اختلالات بینایی را ایجاد می‌کند.

در ادامه به برخی از عوارض سکته مغزی و نحوه تأثیرگذاری آن بر توانایی‌های متفاوت فرد مانند حرکت، گوارش، تنفس و… می‌پردازیم.

مشکلات حرکتی

سکته مغزی می‌تواند در فعالیت‌های فیزیکی مانند راه رفتن و استفاده از دست‌ها و بازوها مشکل ایجاد کند. اما خبر خوب این است که مغز تا حدی توانایی بهبودی دارد. زمانی که صرف درمان می‌کنید، کیفیت درمان و تعهد شما به انجام تمرینات درمانی به پیشرفت مهارت‌های حرکتی شما کمک می‌کنند.

مشکلات حواس

سکته مغزی با ایجاد آسیب به بخشی از مغز که مسئول کنترل علائم حسی است، باعث بروز اختلال در عملکرد برخی از اندام‌ها می‌شود. از جمله عوارض شایع آن، اختلال در دید و سردردهای شدید و ناگهانی است که بدون نشانه خاصی فرد را درگیر می‌کند.

مشکلات گفتاری

ناتوانی در تکلم یا تکلم نامفهوم و عدم‌فهم گفتار دیگران از جمله عوارض سکته مغزی است که در افراد دیده می‌شود. در هر دو حالت، بازسازی و تقویت مهارت‌های گفتاری و زبانی می‌تواند باعث بهبود این مشکلات شود. درمان معمولاً شامل جلسات تمرین و توانبخشی گفتاری، درمان‌های شناختی-رفتاری، و همکاری با تیم‌های متخصص در حوزه گفتاردرمانی است. همچنین، تیم پزشکی برای بررسی علت این مشکلات، تصویربرداری مغزی مانند MRI و انجام آزمون‌های تشخیصی دیگر نظیر آزمون‌های تلفظ و زبان‌شناسی را توصیه می‌کند. اهمیت تشخیص دقیق و درمان مناسب این مشکلات برای بهبود کیفیت زندگی و ارتباطات فرد بسیار مهم است.

مشکلات شناختی

از جمله مشکلات شناختی که افرادی که سکته مغزی داشته‌اند را درگیر می‌کند، سردرگمی و اختلال در تمرکز و توجه به گفتار و محیط پیرامون و اختلال در عملکرد حافظه کوتاه‌مدت و در مواردی، حافظه بلندمدت است. تمرینات شناختی و توانبخشی می‌توانند برای درمان و بهبود شرایط فرد انجام ‌شوند. این تمرینات شامل تمرین حافظه، تمرین تمرکز و توجه، تمرین‌های تقویت تفکر و استدلال و تمرین‌های ادراکی می‌باشند. همچنین، استفاده از روش‌های سازماندهی و استفاده از ابزارهای کمکی مانند لیست، یادداشت و برنامه‌ریزی می‌تواند به حفظ و بهبود حافظه کمک کند. علاوه بر این‌ها، تغییرات در سبک زندگی مانند تغذیه سالم، ورزش منظم، استراحت کافی و کنترل استرس نیز می‌تواند در بهبود عملکرد شناختی تأثیرگذار باشد.

مشکلات ادراکی و روان‌شناختی

بسیاری از افرادی که سکته مغزی کرده‌اند، شرایط روان‌شناختی خاصی را تجربه می‌کنند. برای مثال، سنجیدن رفتار اطرافیان و شرایط برای تصمیم‌گیری برای آن‌ها دشوار خواهد بود و در مواردی، دچار تغییر ناگهانی در روحیه و خلق‌وخو می‌شوند که می‌تواند تأثیر زیادی در کیفیت روابط و زندگی‌ آن‌ها ایجاد کند. علاوه بر این، علائم دیگری مانند افسردگی و اضطراب در این افراد پس از سکته مغزی دیده می‌شود. از دست دادن عملکرد طبیعی برخی از اندام‌ها و تغییر در قابلیت‌های شناختی و ایجاد ارتباط با دیگران از جمله دلایلی هستند که فرد از نظر روان‌شناختی پس از سکته چالش‌هایی خواهد داشت.

مشکلات تنفسی

سکته مغزی می‌تواند بر بخشی از مغز که مسئول کنترل تنفس است تأثیر بگذارد و باعث ضعف ماهیچه‌هایی شود که تنفس را ممکن می‌کنند. در حالی که این اثرات معمولاً کوتاه‌مدت هستند، برخی از افراد دچار مشکلات تنفسی طولانی‌مدت، به ویژه در هنگام خواب می‌شوند. علاوه بر این، سکته مغزی در ساقه مغز، یعنی بخشی که عملکردهای حیاتی مانند تنفس، ضربان قلب و دمای بدن کنترل می‌شود نیز می‌تواند مشکلات تنفسی را برای افراد ایجاد کند.

سکته مغزی همچنین می‌تواند به‌طور غیرمستقیم بر سیستم تنفسی شما تأثیر بگذارد. آسیب به ناحیه‌ای از مغز که غذا خوردن و بلع را کنترل می‌کند، می‌تواند باعث بروز مشکل در این عملکردها شود. به این حالت دیسفاژی می‌گویند که یکی از نشانه‌های رایج پس از سکته مغزی است اما اغلب با گذشت زمان بهبود می‌یابد. اگر ماهیچه‌های گلو، زبان یا دهان شما نتوانند غذا را به سمت مری هدایت کنند، غذا و مایعات وارد راه هوایی شده و در ریه‌ها ته‌نشین می‌شوند که منجر به عوارض جدی مانند عفونت و ذات‌الریه خواهد شد.

مشکلات گوارشی

در طول بهبودی اولیه سکته مغزی، معمولاً افراد فعالیت فیزیکی کم‌تری نسبت به قبل دارند و احتمالاً داروهای مختلفی مصرف می‌کنند. از این رو، یبوست یک عارضه جانبی رایج است که بر اثر مصرف برخی از داروهای مسکن، ننوشیدن مایعات کافی یا فعالیت بدنی کم است.

همچنین سکته مغزی می‌تواند بر بخشی از مغز که مسئول کنترل روده‌ها است تأثیر بگذارد و باعث بی‌اختیاری، یعنی از دست دادن کنترل بر عملکرد روده شود. این عارضه در مراحل اولیه بهبودی شایع‌تر است و اغلب با گذشت زمان بهبود می‌یابد.

بی‌اختیاری ادرار

آسیب ناشی از سکته مغزی می‌تواند باعث اختلال در ارتباط بین مغز و عضلات کنترل‌کننده‌ی مثانه شود. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، ممکن است تعداد دفعات بیش‌تری به دستشویی بروید یا دچار بی‌اختیاری ادرار در خواب یا هنگام سرفه یا خنده شوید. مانند بی‌اختیاری روده، این عارضه نیز معمولاً یک علامت اولیه است که با گذشت زمان بهبود می‌یابد.

علائم فیزیکی دیگری نیز وجود دارد که در ادامه به چند نمونه از آن‌ها اشاره شده است.

چه کسانی بیشتر در معرض سکته مغزی قرار دارند؟

برخی عوامل می‌توانند خطر سکته مغزی را افزایش دهند که عبارتند از:

• فشار خون بالا که عامل خطر اولیه برای سکته مغزی است.
• دیابت
• بیماری‌های قلبی مانند فیبریلاسیون دهلیزی و سایر بیماری‌های قلبی می‌تواندن باعث لخته شدن خون شوند که منجر به سکته می‌شود.
• سیگار کشیدن: سیگار به رگ‌های خونی آسیب می‌رساند و فشار خون را بالا می‌برد.
• سابقه سکته مغزی یا TIA در شخص یا در خانواده‌ی او.
• سن: با افزایش سن خطر سکته مغزی افزایش می‌یابد.
• نژاد و قومیت

عوامل دیگری نیز وجود دارند که باعث افزایش احتمال بروز سکته مغزی می‌شوند، مانند:

• مصرف الکل و مواد مخدر
• نداشتن فعالیت بدنی کافی
• کلسترول بالا
• رژیم غذایی ناسالم
• چاقی و اضافه وزن

پیشگیری از سکته مغزی مجدد

بر اساس گزارش انجمن سکته مغزی آمریکا، از هر ۴ نفری که تجربه سکته مغزی داشته‌اند، ۱ نفر سکته مجدد خواهد داشت. اکثریت زیادی از سکته‌های مغزی را می‌توان از طریق آموزش و تغییر سبک زندگی مانند تحرک بیشتر، تغذیه سالم، مدیریت فشار خون، داشتن خواب سالم و ترک سیگار و استعمال دخانیات پیشگیری کرد. با پزشک خود در مورد مدیریت عوامل خطر سکته مغزی برای کمک به پیشگیری از سکته صحبت کنید. در ادامه به مواردی که برای پیش‌گیری از سکته مغزی مجدد ضروری هستند می‌پردازیم.

 سوالات متداول

آیا علائم سکته مغزی در زنان تفاوتی با مردان دارد؟

بله، علائم سکته مغزی در زنان و مردان ممکن است متفاوت باشد. زنان ممکن است علائم غیرمعمول‌تری مانند حالت تهوع، خستگی شدید، درد گردن و فک، سردرد ناگهانی و شدید و ضعف عمومی را تجربه کنند.

علائم سکته مغزی در جوانان چیست؟

علائم سکته مغزی در جوانان مشابه بزرگسالان است و شامل ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در صورت، بازو یا پا (به ویژه در یک سمت بدن)، تکلم نامفهوم و عدم توانایی درک گفتار، مشکلات بینایی در یک یا هر دو چشم، سردرد ناگهانی و شدید بدون علت مشخص، مشکل در راه رفتن، سرگیجه و از دست دادن تعادل است.

آیا اختلالات بینایی از علائم سکته مغزی است؟

بله، اختلالات بینایی می‌توانند از علائم سکته مغزی باشند. این اختلالات ممکن است شامل از دست دادن ناگهانی بینایی در یک یا هر دو چشم، دوبینی یا تار دیدن باشد و باید جدی گرفته شوند و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارند.

آیا تشنج از علائم سکته مغزی است؟

بله، تشنج می‌تواند یکی از علائم سکته مغزی باشد و بیشتر در سکته‌های مغزی شدید مشاهده می‌شود. وقوع تشنج ناگهانی بدون سابقه قبلی می‌تواند نشانه‌ای از سکته مغزی باشد و نیاز به توجه پزشکی فوری دارد.

آیا حالت تهوع از علائم سکته مغزی است؟

بله، حالت تهوع و استفراغ می‌توانند از علائم سکته مغزی باشند، به ویژه زمانی که با علائم دیگری مانند سردرد شدید، سرگیجه و از دست دادن تعادل همراه باشند. این علائم نیاز به رسیدگی پزشکی فوری دارند.

علائم سکته مغزی در صورت چیست؟

علائم سکته مغزی در صورت شامل افتادگی ناگهانی یک سمت صورت، ضعف یا بی‌حسی در یک سمت صورت، ناتوانی در لبخند زدن یا بالا بردن ابروها و مشکل در بلعیدن است. این علائم باید اورژانسی تلقی شوند و نیاز به مراقبت فوری دارند.

تفاوت علائم سکته مغزی و سکته قلبی چیست؟

سکته مغزی و سکته قلبی دارای علائم متفاوتی هستند. علائم سکته مغزی شامل ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در صورت، بازو یا پا (به ویژه در یک سمت بدن)، مشکل در تکلم و درک گفتار، مشکلات بینایی، سردرد ناگهانی و شدید، مشکل در راه رفتن، سرگیجه و از دست دادن تعادل است. در مقابل، علائم سکته قلبی شامل درد یا فشار شدید در قفسه سینه، درد در بازو، گردن، فک یا پشت، تنگی نفس، تعریق سرد، حالت تهوع و استفراغ است.

در صورت بروز سکته مغزی چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کرد؟

اگر هر یک از علائم سکته مغزی را مشاهده کردید، باید فوراً به اورژانس مراجعه کنید. زمان بسیار مهم است و درمان سریع می‌تواند جان بیمار را نجات دهد و از آسیب‌های بیشتر جلوگیری کند.

چگونه سکته مغزی تشخیص داده می‌شود؟

پزشکان از ترکیبی از تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن یا ام‌آر‌آی برای تشخیص سکته مغزی استفاده می‌کنند.

آیا سکته مغزی می‌تواند بدون علائم واضح رخ دهد؟

بله، در برخی موارد ممکن است سکته مغزی بدون علائم واضح یا با علائم خفیف رخ دهد. به این نوع سکته مغزی سکته مغزی گذرا گفته می‌شود.

درمان سکته مغزی شامل چه مراحلی است؟

درمان سکته مغزی ممکن است شامل تجویز داروهای ضد انعقاد خون، روش‌های ترومبولیز برای حل کردن لخته‌های خونی، جراحی برای ترمیم رگ‌های خونی آسیب‌دیده و توانبخشی برای بازیابی عملکرد باشد.

سکته مغزی چقدر طول می‌کشد؟

مدت زمان سکته مغزی ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت متغیر باشد. اما آسیب‌های ناشی از سکته مغزی می‌تواند بسیار سریع رخ دهد و نیاز به درمان فوری دارد. هرچه درمان سریع‌تر آغاز شود، احتمال بهبود و کاهش آسیب‌ها بیشتر است.

آیا سکته مغزی در خواب ممکن است رخ دهد؟

بله، سکته مغزی می‌تواند در هر زمان، حتی در خواب رخ دهد. برخی افراد ممکن است با علائم سکته مغزی از خواب بیدار شوند.

آیا استرس می‌تواند منجر به سکته مغزی شود؟

استرس مزمن می‌تواند به افزایش فشار خون و سایر عوامل خطر سکته مغزی کمک کند، اما به تنهایی عامل مستقیم سکته مغزی نیست.