اسکولیوز به انحراف جانبی ستونفقرات گفته میشود که ممکن است در سنین مختلف بروز پیدا کند. این عارضه پیشرونده است و اقدام به موقع برای درمان آن به ویژه در دوران بلوغ حائز اهمیت میباشد. هدف اصلی درمان، جلوگیری از پیشرفت و بروز عوارض اسکولیوز و همچنین کاهش میزان انحراف است. برای اصلاح این عارضه روشهای مختلفی مانند بستن بریس، فیزیوتراپی و جراحی وجود دارند.
انتخاب روش درمان این عارضه به شدت انحراف ستونفقرات بستگی دارد و بعد از انجام معاینات لازم توسط پزشک تعیین میشود. در موارد خفیف، درمانهای غیر جراحی به ویژه در کودکان و نوجوانان میتوانند مؤثر واقع شوند. اما در صورت شدید شدن ناهنجاری و سرعت پیشرفت آن ممکن است به مداخلات تهاجمیتر نیاز باشد.
اسکولیوز چیست؟
به انحنای جانبی ستونفقرات که بیشتر از ۱۰ درجه باشد، اسکولیوز گفته میشود (منبع). این انحنا میتواند در قسمتهای مختلف ستونفقرات مانند گردن، پشت و کمر ایجاد شود و به شکل C یا S باشد. اسکولیوز ممکن است در سنین مختلفی اتفاق بیفتد و دلایل متعددی داشته باشد. از جمله این دلایل نیز میتوان به علل ژنتیکی، مادرزادی، بیماریهای زمینهای یا آسیبهای وارد شده به ستونفقرات اشاره کرد.
انواع اسکولیوز
اسکولیوز را میتوان بر اساس علت و همچنین محل انحراف دستهبندی کرد. در ادامه به توضیح انواع اسکولیوز بر اساس این دو عامل میپردازیم:
انواع اسکولیوز بر اساس علت
اسکولیوز بر اساس علت آن به دو دسته ایدئوپاتیک و پاتولوژیک تقسیم میشود:
- اسکولیوز ایدئوپاتیک
یکی از شایعترین انواع انحرافات ستونفقرات، اسکولیوز ایدئوپاتیک هست. این نوع اسکولیوز هیچگونه علت مشخصی ندارد و در سنین نوجوانی و بلوغ (بین ۱۰ تا ۱۸ سال) اتفاق میافتد. به دلیل همزمانی این اختلال با دوره رشد و بلوغ، بسیاری از خانوادهها اختلال یا تغییرات به وجود آمده در بدن کودکان را مربوط به رشد و بلوغ میدانند و زمان طلایی برای تشخیص را از دست میدهند.
- اسکولیوز پاتولوژیک
نوع دیگر اسکولیوز، پاتولوژیک است که عمدتاً در بزرگسالان و به دلیل بیماریهای زمینهای اتفاق میافتد. از جمله این بیماریها نیز میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- فلج مغزی
- اسپینا بیفیدا
- دیستروفی عضلانی
- فلج اطفال
- نوروفیبروماتوز
- آسیب نخاعی یا تومور
این نوع اسکولیوز معمولاً شدید است و تمام طول ستونفقرات را تحت تأثیر قرار میدهد. از جمله عوارض جانبی اسکولیوز پاتولوژیک میتوان به انحراف لگن و مشکلات قلبی و ریوی اشاره کرد.
انواع اسکولیوز بر اساس محل انحراف
اسکولیوز میتواند در نواحی مختلف ستونفقرات اتفاق بیفتد. بر این اساس، اسکولیوز را میتوان به چهار دسته زیر تقسیم کرد:
- اسکولیوز لومبار: این انحراف در قسمت لومبار یا همان قسمت پایینی کمر ایجاد میشود.
- اسکولیوز تروکولومبار: این انحراف در ناحیه بین پایین کمر و پشت کمر ایجاد میشود.
- اسکولیوز توراسیک: این انحراف در قسمت پشت کمر ایجاد میشود.
- اسکولیوز ترکیبی: در صورتی که انحراف در چند ناحیه از ستونفقرات به وجود بیاید یا S شکل باشد، اسکولیوز ترکیبی گفته میشود.
آیا اسکولیوز درمان قطعی دارد؟
اسکولیوز یک عارضه پیشرونده ولی قابل کنترل است، اما برطرف شدن آن به طور کامل امکانپذیر نخواهد بود. منظور از کنترل اسکولیوز این است که میتوان جلوی پیشرفت آن را گرفت و درجۀ انحراف را به حدی کاهش داد که حرکت فرد را محدود نکند و برای او عوارض جدی در پی نداشته باشد. بنابراین هدف اصلی درمان اسکولیوز جلوگیری از پیشرفت آن، کاهش و مدیریت درد و ناراحتی مرتبط با آن و بهبود ظاهر ستونفقرات است. برای مثال در بزرگسالان، درمان با هدف کند کردن پیشرفت ناهنجاری و تسکین درد انجام میشود. همچنین در کودکان، هدف درمان، کاهش درجۀ انحراف و خطر این عارضه در بزرگسالی است.
موفقیت درمان اسکولیوز به شدت انحراف و سن فرد در زمان درمان بستگی دارد. هر چه سن فرد کمتر باشد درمان اسکولیوز با موفقیت بالاتری همراه است.
اگر اسکولیوز درماننشده باقی بماند، چه اتفاقی میافتد؟
در صورتی که اسکولیوز درمان نشود، توزیع نامتعادل وزن بدن که ناشی از این انحراف است به مرور زمان، عوارض دیگری را به وجود میآورد. از جمله این عوارض میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تغییر ظاهر ستونفقرات و مشکلات زیبایی
- تغییر شکل سایر قسمتهای بدن مانند قفسه سینه
- مشکلات تنفسی و قلبی- عروقی در موارد انحراف شدید
- تغییر در نحوه راه رفتن در اثر فشار به لگن، زانوها و کمر
- کمر درد
- پارگی دیسک یا بیرون زدگی آن در نتیجه فشار به عضلات و اعصاب خروجی از نخاع
- افزایش سرعت پیشرفت اسکولیوز ایدئوپاتیک در مواردی که انحراف بیشتر از ۵۰ درجه باشد.
- نیاز به انجام روشهای درمانی تهاجمی مانند جراحی در بزرگسالی، به دلیل کنترل نشدن انحراف در کودکی
فرآیند درمان اسکولیوز در کلینیک امید
درمان اسکولیوز به صورت مرحله به مرحله تحت نظر پزشک متخصص انجام میشود. ابتدا معاینات فیزیکی از بدن فرد انجام شده و در این معاینات، علامتهای انحراف ستونفقرات بررسی میشوند. در صورتی که پزشک، علائمی از وجود انحراف در ستونفقرات مشاهده کرد، انجام اسکن سه بعدی ستونفقرات را تجویز میکند. در این اسکن درجۀ انحراف ستونفقرات در یک فضای سهبعدی مشخص میشود. در نهایت بر اساس شدت انحراف و سن فرد، یک یا ترکیبی از روشهای غیر جراحی تجویز خواهند شد. از جمله این روشها نیز میتوان به بستن بریس، فیزیوتراپی و انجام حرکات اصلاحی اشاره کرد.
در کودکان روشهای غیرجراحی اسکولیوز با هدف جلوگیری از پیشرفت انحراف و اصلاح آن انجام میشوند و معمولاً این روند ۶ ماه تا ۳ سال طول میکشد. بعد از شروع درمان، بیمار هر ۶ ماه یکبار معاینه شده و ستونفقرات او به صورت کامل ارزیابی میشود. این معاینات، مدت زمان مورد نیاز برای ادامه درمان را مشخص میکنند. در موارد تجویز بریس، معمولاً کودک باید تا پایان سن رشد خود از آن استفاده کند و اندازه بریس به طور منظم و متناسب با رشد کودک تغییر داده خواهد شد.
در بزرگسالان روشهای غیرجراحی درمان اسکولیوز، بیشتر برای مدیریت علائم، جلوگیری از بروز عوارض ناشی از اسکولیوز و حفظ ظاهر بهتر ستونفقرات انجام میشود.
شرح حال و معاینه
برای معاینۀ فیزیکی، یکی از روشهای غربالگری مورد استفاده، بررسی تقارن تیغه کتفها و شانهها است. همچنین بررسی تقارن پهلوها مهم است. عدم برابری شانهها، تیغه کتفها یا چین پهلوها نشان از اسکولیوز دارد.
یکی دیگر از روشهای غربالگری، تست آدامز (Adam’s test) است. در این روش، فرد باید به سمت جلو خم شود و زانوها کنار هم به حالت صاف قرار گیرند. در صورتی که یک طرف قفسه سینه برجستهتر از طرف دیگر باشد، فرد اسکولیوز دارد. در این تست، میزان انحراف، بهتر دیده میشود.
تشخیص شدت اسکولیوز
بعد از انجام معاینات فیزیکی، درجه انحراف با استفاده از ابزاری به نام اسکولیومتر اندازهگیری میشود. برای این کار، فرد به حالت خم شده قرار میگیرد، بازوها آویزان و کف دستها به هم فشرده میشوند. این خم شدن نیز باید تا جایی ادامه داده شود که یک منحنی در قسمت پایین کمر دیده شود. اگر نتایج این اندازهگیری نشاندهنده تغییر شکل باشند، از تستهای تصویربرداری و اسکنهای سه بعدی استفاده میشود.
برای ارزیابی دقیقتر انحراف اسکولیوز از اسکن سه بعدی ستونفقرات استفاده میشود. این اسکن، موقعیت مهرهها و میزان انحراف ستونفقرات را به صورت سه بعدی نشان میدهد. این اسکن، حدود ۲۰ ثانیه طول میکشد و با دقت بالا میزان انحراف و پیشرفت آن را مشخص میکند. بعد از انجام اسکن، با استفاده از یک نرمافزار مخصوص، اصلاحات لازم روی ستونفقرات انجام شده و بر اساس آن یک روش درمانی تجویز میشود.
سایر تستها شامل تصویربرداری اشعه ایکس و MRI میشود. تصویربرداری اشعه ایکس برای تشخیص عوارض ناشی از اسکولیوز مانند عفونت، شکستگی یا تغییر شکل انجام میشود. در مواردی مانند بارداری که قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس ممنوع است، تست MRI انجام میشود. در این تست، آسیبهای نخاعی، عصبی و تغییر اندازه و شکل دیسک مشخص میشوند.
شدت یا مراحل پیشرفت اسکولیوز
شدت ناهنجاری اسکولیوز بر اساس اندازه درجه انحراف تعیین میشود. انحرافات بالای ۱۰ درجه با عنوان اسکولیوز شناخته میشوند. دستهبندی شدت اسکولیوز بر اساس میزان انحراف به صورت زیر است (منبع):
- خفیف: انحراف بین ۱۰ تا ۲۵ درجه
- متوسط: انحراف بین ۲۵ تا ۴۰ درجه
- شدید: انحراف بالای ۴۰ درجه
روش درمانی مورد استفاده بر اساس شدت ناهنجاری متفاوت است. اگر شدت انحراف، خفیف باشد، معمولاً درمانی انجام نمیشود و فقط برای بررسی پیشرفت ناهنجاری، نظارت منظم انجام میشود. برای شدتهای انحراف متوسط، معمولاً در کنار نظارت منظم بر روند ناهنجاری، استفاده از بریسها توصیه میشود. در صورتی که انحراف شدید و بالاتر از ۴۵ درجه باشد، جراحی انجام میشود.
درمان اسکولیوز
درمان اسکولیوز بر اساس شدت انحراف، علامتدار بودن یا نبودن آن و تکمیل یا عدم تکمیل سن رشد فرد بیمار انجام میشود. اولین نکتهای که در درمان اسکولیوز ایدئوپاتیک وجود دارد این است که خانوادهها نباید نگران درمان باشند. زیرا در خیلی از موارد، میزان انحراف شدید نیست و اگر به موقع تشخیص داده شود، تا حد زیادی قابل اصلاح میباشد. بنابراین در درمان اسکولیوز کودکان و نوجوانان، روشهای غیر جراحی، میتوانند مؤثر عمل کرده و این عارضه را تا حد زیادی کنترل و اصلاح کنند. اما در بزرگسالان، روشهای غیر جراحی، بیشتر برای مدیریت درد ناشی از اسکولیوز و حفظ ظاهر بهتر است.
نظارت
اگر انحراف خفیف و در حد ۱۰ تا ۲۵ درجه باشد، معمولاً درمان خاصی انجام نمیشود. در این موارد، باید هر سه یا شش ماه یکبار به کلینیک مراجعه شود، تا پزشک شرایط کودک و روند پیشرفت ناهنجاری را در طول رشد او بررسی کند. در صورتی که میزان انحراف از این حد بیشتر شد، معمولاً درمان با بریس شروع میشود.
اصلاح سبک زندگی
داشتن سبک زندگی سالم میتواند به جلوگیری از پیشرفت اسکولیوز کمک کند. بنابراین در هنگام مراجعه به کلینیک، پزشک متخصص به شما توصیههایی در رابطه با اصلاح سبک زندگی ارائه میدهد تا بتواند به جلوگیری از پیشرفت اسکولیوز کمک کند. از جمله این توصیهها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مدیریت وزن: اضافه وزن میتواند به عضلات پشت فشار وارد کرده و علائم اسکولیوز را تشدید کند. با حفظ وزن سالم میتوان به تقویت ستونفقرات و کاهش استرس روی عضلات کمر کمک کرد.
- وضعیت صحیح بدن در هنگام نشستن: هنگام نشستن از خم شدن به سمت جلو یا پهلو پرهیز کرده و تا حد ممکن، سعی کنید روی صندلی بنشینید و کمر خود را صاف نگه دارید. همچنین زانوها باید کمی پایینتر از باسن قرار گیرند. سعی کنید از نشستنهای طولانی مدت پرهیز کرده و هر ۳۰ دقیقه یکبار حرکت کنید.
- وضعیت صحیح بدن در هنگام ایستادن: هنگام ایستادن، وزن خود را به طور مساوی در دو طرف بدن پخش کنید و گردن را صاف و بدون شیب نگه دارید. همچنین زانوها باید صاف باشند یا به طور متناوب یک زانو را صاف و دیگری را کمی خمیده کنید.
- وضعیت صحیح بدن در هنگام خوابیدن: هنگام خوابیدن، تشک نباید خیلی سفت یا نرم باشد و باید وزن شما را بدون افتادگی یا جابهجایی در باسن و شانهها تحمل کند. علاوه بر این بهتر است برای نگهداشتن گردن خود از بالش استفاده کنید. به هیچوجه به حالت صاف به پشت یا جلو نخوابید، زیرا به ستونفقرات فشار وارد میکند. تا حد امکان لگن خود را خنثی نگه دارید و به سمت جلو یا عقب متمایل نکنید.
- سایر تغییرات در سبک زندگی: انجام ورزش منظم میتواند به تقویت عضلات پشت کمک کند. ورزشهایی مانند شنا، یوگا، پیلاتس و پیادهروی برای افراد دچار اسکولیوز مفید است.
دارو درمانی
اسکولیوز یک عارضه ساختاری در ستونفقرات است، بنابراین با دارو درمان نمیشود. اما در مواردی که با درد همراه است، میتوان از داروهای مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن و شلکنندههای عضلات استفاده کرد. همچنین در بزرگسالانی که به دلیل بیماریهای زمینهای مانند پوکی استخوان دچار اسکولیوز پاتولوژیک شدهاند، ممکن است داروهایی برای مدیریت علائم تجویز شوند.
گچ گرفتن
برای نوزادانی که دارای انحنای ستونفقرات بیش از ۳۵ درجه هستند، گچ گرفتن گزینه مناسبی است. گچگیری نوزاد در اتاق عمل و تحت بیهوشی انجام میشود. برای این کار هیچ برشی روی بدن ایجاد نمیشود، اما نوزاد باید به حالت خوابیده قرار گیرد تا جراح بتواند به درستی گچ را روی ستونفقرات اعمال کند. گچگیری باعث میشود که ستونفقرات در حین رشد در وضعیت عادی خود قرار بگیرد و از پیشرفت اسکولیوز جلوگیری میکند. به طور معمول بسته به سن و سرعت رشد کودک، از ۲ تا ۶ ماهگی از گچگیری استفاده میشود. به دلیل اینکه نوزاد دائماً در حال رشد است، پزشک به طور منظم و معمولاً هر ۸ تا ۱۶ هفته یکبار گچ را تعویض میکند.
بریس یا کمربند طبی
در مواقعی که انحراف ستونفقرات، متوسط یا کودک هنوز در سن رشد قرار داشته باشد، از بریس استفاده میشود. استفاده از بریس منجر به جلوگیری از پیشرفت اسکولیوز میشود. بریسها معمولاً از جنس پلاستیک و مطابق با فرم بدن طراحی میشوند. معمولاً زیر بریس یک لباس نخی جذب پوشیده میشود. بعضی از بریسها به صورت تمام وقت و برخی دیگر تنها در شب یا روز استفاده میشوند. هر چه تعداد ساعات استفاده از بریس بیشتر باشد، اثر بخشی آن افزایش خواهد یافت. این روش درمانی مانع انجام فعالیتهای روزانه و حتی برخی تمرینهای ورزشی نمیشود. همچنین بریس در بزرگسالان در کنار سایر روشهای درمانی مانند فیزوتراپی به کنترل عوارض ناشی از اسکولیوز کمک میکند. در کودکان، پس از اتمام سن رشد و در صورت تشخیص پزشک دیگر نیازی به استفاده از بریس نیست.
نوع بریس مورد استفاده به شدت انحراف بستگی دارد. برای نوزادان و کودکان با سن پایین، بریس شبانه تجویز میشود. دلیل این کار کم بودن تن عضلات کودکان در هنگام شب و افزایش اثربخشی بریس است. همچنین با این کار، بریس، مانع فعالیتهای روزانه کودک و یادگیری مهارتهایی مانند راه رفتن، ایستادن و دویدن نمیشود.
از نظر شکل و ساختار، بریسهای مختلفی وجود دارند که هر کدام برای درمان انحراف یک ناحیه خاص از ستونفقرات استفاده میشوند. تشخیص اینکه چه بریسی برای بیمار مناسب است توسط پزشک انجام میشود. نوع بریس مناسب با توجه به جنسیت، سن، وزن و درجۀ انحراف ستونفقرات تعیین میشود.
بعد از مشخصشدن نوع بریس، اندازهگیریهای بیمار توسط پزشک انجام شده و کارشناس ارتوپد فنی، بریس مناسبی برای او میسازد. برای قالبگیری بریس از تکنولوژی سه بعدی استفاده میشود. این تکنولوژی نسبت به روشهای قدیمی قالبگیری مانند گچگیری سرعت و دقت بالاتری دارد. در ادامه، انواع بریسها توضیح داده شدهاند:
- بریس بوستون (Boston Brace)
بریس بوستون که رایجترین نوع بریس مورد استفاده است، قسمت فوقانی ستونفقرات تا باسن را پوشش میدهد. در زمان شروع استفاده از این بریس، انحراف ستونفقرات تا حدود ۵۰ درصد اصلاح میشود. همچنین بعد از باز کردن آن اصلاح انحراف تا حدود ۱۵ درصد ادامه دارد (منبع).
- بریس چارلستون (Charleston Brace)
بریس چارلستون برای انحراف قسمت لومبار یا تروکولومبار مورد استفاده قرار میگیرد. این نوع بریس، شبانه است و فقط در هنگام خواب استفاده میشود. برای قالبگیری این بریس بیمار خم شده و قالبگیری به سمت برآمدگی رو به بیرون انجام میشود. تحقیقات انجام شده بر روی کودکان دارای اسکولیوز ۲۵ درجه و رشد استخوان ۵۰ درصد، نشان دادهاند که موفقیت درمان با این بریس حدود ۱۲ تا ۱۷ درصد است (منبع).
- بریس شنو (Cheneau Brace)
این نوع بریس یک بریس نامتقارن است که نقاط فشار آن بر اساس ناحیه انحراف ستونفقرات متفاوت هستند. همانطور که در شکل مشخص است برای جابهجایی انحنا شکافهایی روی بریس وجود دارد.
- بریس آرت (ART)
بریس آرت (ART یا Asymmetric Rigid Torsion Brace) از جمله بریسهای نامتقارن به شمار میآید و برای اصلاح اسکولیوز در ناحیه لومبار استفاده میشود.
عوارض بستن بریس و جلوگیری از آن
بستن بریس میتواند با تعدادی عوارض جانبی همراه باشد. صرف نظر از نوع بریس تجویز شده، تحریک پوست میتواند یکی از عوارض جانبی بالقوه بستن بریس باشد. همچنین بریسها عمدتاً از ترموپلاستیک ساخته شده و بیشتر قسمت تنه را در بر میگیرند. این موضوع میتواند باعث افزایش تعریق بدن و اهمیت نظافت دو چندان آن به خصوص در فصلهای گرم سال شود. با رعایت نکات زیر میتوانید تا حد زیادی از این گونه عوارض جلوگیری کنید.
- هر روز استحمام کنید.
- حتماً بریس را هر روز با دستمال نمدار و هفتهای یکبار با الکل تمیز کنید.
- تحمل فشار بیشتر در یک سری از نقاط بدن بیشتر است که باعث قرمز شدن آنها میشود. در صورتی که این التهاب پس از در آوردن بریس از بین نرفت، حتماً برای تنظیم مجدد آن به کلینیک مراجعه کنید.
- در مواقعی که احساس میکنید بریس تنگ شده است حتماً برای چکاپ و تنظیم بریس به کلینیک مراجعه کنید.
- زیر بریس همیشه یک لایه لباس نخی، نازک و جذب بپوشید تا اصطکاک بریس با تنه کاهش یابد.
- با استفاده از نوک انگشت آغشته شده به الکل، محلهای تحت فشار را ماساژ دهید تا ضخیمتر شوند و آسیبپذیری کمتری داشته باشند. اگر پوست حساسی دارید میتوانید از نشاسته ذرت استفاده کنید.
- بریس را برای راحتی بیشتر شل نبندید، زیرا این امر میتواند شما را بیشتر اذیت کند و منجر به زخمشدن پوست شود.
- هنگام ورزش یا استحمام میتوانید بریس را در بیاورید.
فیزیوتراپی
یکی از بهترین رویکردها برای مدیریت اسکولیوز، انجام تمرینهای فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی مخصوص این ناهنجاری است. مطالعات اخیر نشان دادهاند که فیزیوتراپی میتواند به کاهش درجه انحراف ستونفقرات کمک کند. هدف از فیزیوتراپی اصلاح سهبعدی وضعیت بدن، تثبیت وضعیت اصلاحشده، آموزش بیمار و افزایش آگاهی در مورد حالتهای درست قرارگیری بدن در فعالیتهای روزانه است. تعداد دفعات فیزیوتراپی بسته به نوع تکنیک مورد استفاده، نیاز و توانایی بیمار ممکن است از ۲ تا ۷ روز در هفته متغیر باشد. از جمله اثرات مطلوب فیزیوتراپی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بهبود ثبات عضلانی، انعطافپذیری و کنترل وضعیتی بیمار
- رفع عدم تعادل عضلانی و مشکلات مفصلی مرتبط با اسکولیوز
- درک وضعیتهای درست بدن در هنگام انجام فعالیتهای روزانه توسط بیمار
- بهبود عملکرد تنفسی و افزایش تحرک قفسه سینه
متداولترین روش درمانی فیزیوتراپی برای اصلاح عارضه اسکولیوز، روش شروت (Schroth Method) است. در این روش، طیف گستردهای از تمرینها انجام میشوند که بسته به الگوی انحنای ستونفقرات از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند. این تمرینها میتوانند تا حد زیادی از پیشرفت اسکولیوز جلوگیری کنند.
تمرینهای شروت معمولاً در ترکیب با روش بستن بریس استفاده میشوند. طبق مطالعات انجام شده، در ۸۳ درصد موارد، استفاده از این دو روش در کنار هم باعث کاهش انحراف و ثابتماندن آن در طولانی مدت میشود. در ادامه به معرفی و نحوه انجام تعدادی از این تمرینها میپردازیم:
تمرین فوروارد با نردبان شروت
این تمرین نوعی تکنیک تنفس چرخشی است. طبق شکل، دست چپ بر روی پله اول نردبان قرار میگیرد، بنابراین سمت چپ قفسه سینه کشیده شده و سمت راست آن در حین نفس کشیدن فرد با هوا پر میشود. این تمرین از عوارض اسکولیوز از جمله تغییر شکل قفسه سینه و کاهش ظرفیت تنفسی ریهها جلوگیری میکند.
تمرین خوابیدن بر پهلو با استفاده از آینه
این تمرین برای تقویت عضلات شانهها انجام میشود و به فرد کمک میکند که مدام ستونفقرات خود را به صورت مستقیم نگه دارد.
تمرین تقویت عضلات شانه و کمر
این تمرین که با استفاده از کش پیلاتس و نردبان شروت انجام میشود، به تقویت عضلات شانه و در عین حال تقویت عضلات بالای کمر کمک میکند.
تمرین باز کردن بازوی راست
این تمرین برای حفظ اصلاحات انجام شده در ستونفقرات و کمک به تمرینات قدرتی انجام میشود.
تمرین آویزان کردن تک بازو
این تمرین به صاف شدن ستونفقرات کمک بزرگی میکند.
کایروپراکتیک
در این روش، پزشک متخصص با دست ستونفقرات را دستکاری کرده و به نوعی درد و ناراحتی ناشی از اسکولیوز را تسکین میدهد. برای استفاده از این روش باید حتماً به متخصص طبفیزیکی مجرب مراجعه کنید که منجر به بدتر شدن علائم شما یا آسیبدیدگی ستونفقرات نشود.
طب سوزنی
در این روش از سوزنهای نازک و فلزی برای تحریک الکتریکی یا دستی ستونفقرات استفاده میشود. طب سوزنی معمولاً برای کنترل درد ناشی از این عارضه مفید است.
جراحی
جراحی با برش پشت کمر انجام میشود. برای جراحی از روش فیوژن یا همجوشی ستونفقرات با استفاده از پیچ و میلهها استفاده میشود. در جراحی فیوژن، چند مهره از ستونفقرات را به یکدیگر متصل میکنند تا انحنا اصلاح شود. همچنین برای کمک به صاف نگهداشتن ستونفقرات، از میلهها یا رادها و پیچهای فلزی استفاده میشود.
زمانی که کودک یا نوجوان هنوز در حال رشد است و اسکولیوز، شدت زیاد (انحنای بیش از ۴۰ تا ۴۵ درجه) و پیشرفت سریعی دارد، جراحی انجام میشود. همچنین در بزرگسالانی که با وجود درمانهایی مانند فیزیوتراپی و بستن بریس همچنان پیشرفت اسکولیوز متوقف نشده است و عوارض ناشی از آن مانند آرتروز و غیره بروز پیدا کرده، جراحی توصیه میشود.
آینده پس از درمان اسکولیوز
همانطور که قبلا ذکر شد پس از طی دوره درمان اسکولیوز، درصدی از انحراف همچنان باقی خواهد ماند و رسیدن انحراف به صفر درجه تقریبا غیر ممکن است. اما انجام درمان به موقع میتواند از پیشرفت این ناهنجاری جلوگیری کند. در بزرگسالان، درمان، سبب بهبود زندگی فرد، کنترل عارضه و از بین رفتن درد ناشی از آن میشود. همچنین در کودکان و نوجوانان درمان به موقع، منجر به کاهش خطر پیشرفت آن در بزرگسالی و همچنین کاهش زاویۀ انحراف خواهد شد. علاوه بر این، پس از درمان، معمولاً ظاهر ستونفقرات شکل بهتری پیدا خواهد کرد. بنابراین فرد میتواند با اعتمادبهنفس بیشتری به انجام فعالیتهای روزانه و اجتماعی خود بازگردد.
نتایج درمان اسکولیوز در کلینیک امید
در کلینیک امید، درمان اسکولیوز با روشهای غیر جراحی به خصوص برای بیماران با مراجعه به موقع، نتایج خوبی داشته است. در ادامه، نمونهای از این نتایج را میتوانید ببینید:
جلوگیری از پیشرفت اسکولیوز
با رعایت نکات زیر در فعالیتهای روزمره و داشتن سبک زندگی سالم میتوان تا حد زیادی از پیشرفت اسکولیوز و رسیدن آن به درجات انحراف شدید جلوگیری کرد.
- ورزشهایی مانند پیادهروی، دویدن، یوگا یا پیلاتس را در برنامه روزانه خود بگنجانید. این ورزشها منجر به تقویت عضلات شده و بنابراین از پیشرفت اسکولیوز جلوگیری میکنند.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید و از غذاهایی استفاده کنید که منجر به بهبود سلامت استخوان میشوند.
- وزن خود را کنترل کنید زیرا اضافه وزن میتواند اسکولیوز را بدتر کرده و کنترل آن را سختتر کند.
- از بریس طبق دستورالعمل استفاده کنید تا به بهبود علائم کمک کند.
- برای چکاپهای متعدد، مقایسه اسکنها و نظارت بر پیشرفت ناهنجاری به طور منظم به پزشک مراجعه کنید.
- در هنگام نشستن به خصوص برای کودکان از تکیهگاه استفاده کنید.
- از کولهپشتی مناسب برای کودکان استفاده کنید. بهتر است کولهپشتی دارای دو بند باشد تا وزن به صورت متناسب در دو طرف ستونفقرات توزیع شود. همچنین حداکثر وزن کولهپشتی نباید از ده درصد وزن کودک بیشتر باشد.
سوالات متداول
اسکولیوز با تحدب به راست و چپ در چه سنی بروز میکند؟
این نوع تغییر شکلها در اسکولیوز برای همه سنین میتواند اتفاق بیفتد و بسته به شدت آن انواع تغییر شکلها در ستونفقرات اتفاق میافتد.
اسکولیوز بزرگسالی ناشی از چیست؟
بزرگسالان در اثر بیماریهای مختلف زمینهای مانند اسپینا بیفیدا به این عارضه دچار میشوند.
آیا درمان اسکولیوز با لیزر امکانپذیر است؟
بله لیزر یکی از روشهای غیر تهاجمی درمان اسکولیوز است.
آیا بارفیکس برای کاهش انحراف اسکولیوز مفید است؟
بله، آویزان شدن از بارفیکس سبب برداشتهشدن فشار و کاهش عوارض انحراف ستونفقرات میشود.
آیا اسکولیوز باعث از کارافتادگی میشود؟
بله، در موارد شدید، فرد قادر به انجام فعالیتهای روزانه خود نخواهد بود و دامنۀ حرکتی بسیار محدود میشود.
اسکولیوز بارداری با چه عوارضی همراه است؟
شایعترین عارضه اسکولیوز در دوران بارداری کمردرد است.
آیا اسکولیوز باعث فلج شدن میشود؟
به صورت معمول خیر، اما در صورتی که شدت آن خیلی زیاد باشد و هیچ درمانی انجام نشود، ممکن است این اتفاق بیفتد.
آیا اسکولیوز یک ناهنجاری ژنتیکی است؟
بیشتر موارد اسکولیوز ایدئوپاتیک هستند، یعنی دلیل آنها ناشناخته است. همچنین هنوز دانشمندان ژن اسکولیوز را کشف نکردهاند. بنابراین شواهد کافی برای پاسخ به این سوال وجود ندارد و اسکولیوز ممکن است ژنتیکی باشد و ممکن هم هست این طور نباشد.
چگونه باید از بچهای که اسکولیوز دارد مراقبت کنیم؟
مهمترین قدم، مراجعه به پزشک و انجام تستهای لازم برای فهمیدن درجه انحراف است. پس از آن طبق دستور پزشک باید نظارت یا درمان لازم را انجام دهید.
آیا اسکولیوز پیشرفت میکند؟
بله اسکولیوز یک ناهنجاری پیشرونده است اما میزان و نحوۀ پیشرفت آن به سن، جنسیت، وضعیت بلوغ و شدت ناهنجاری بستگی دارد.
آیا مداخله و درمان اسکولیوز از بدو تشخیص مهم است؟
بله در صورتی که در مراحل اولیه تشخیص اسکولیوز، درمان شروع شود، میتوان از پیشرفت و عوارض ناشی از آن جلوگیری کرد.
آیا میتوان با اسکولیوز به طور طبیعی زندگی کرد؟
بله، افراد دچار اسکولیوز میتوانند فعالیتهای روزانه و ورزشی را انجام دهند. همچنین این عارضه درد قابل توجهی ایجاد نمیکند.
آیا اسکولیوز یک ناهنجاری جدی است؟
در بیشتر موارد، اسکولیوز خفیف و بدون عارضه است. اما در مواردی که درجه انحراف خیلی بالاست میتواند منجر به عوارض جدی مانند کاهش فضای درون قفسه سینه و ایجاد مشکل برای عملکرد صحیح ریهها شود.
آیا اسکولیوز با انحراف ۲۵ درجه خطرناک است؟
این اسکولیوز، متوسط محسوب میشود و ممکن است برای درمان آن بریس یا تمرینات فیزوتراپی یا ترکیبی از این موارد پیشنهاد شود. این روشهای درمانی پیشرفت ناهنجاری را متوقف و خطر افزایش انحراف و عوارض آن را کاهش میدهند.
آیا اسکولیوز به خودی خود درمان میشود؟
خیر، اسکولیوز یک انحراف ساختاری است، بنابراین به خودی خود درمان نمیشود و به اقدام برای روشهای درمانی نیاز دارد تا از پیشرفت آن جلوگیری شود.
چه سنی برای رفع اسکولیوز خیلی دیر است؟
هیچ زمانی برای درمان اسکولیوز دیر نیست اما در صورتی که اسکولیوز از سنین کودکی و نوجوانی تشخیص داده شود، بهتر است همان موقع برای درمان اقدام کنید.
با داشتن اسکولیوز چه غذاهایی باید مصرف کنم؟
خوردن میوهها و سبزیجات تازه، منابع پروتئینی بدون چربی و غذاهای حاوی کلسیم و ویتامین D به تقویت استخوانها و کنترل این ناهنجاری کمک میکنند.
آیا اسکولیوز باعث ایجاد درد میشود؟
اسکولیوز در بزرگسالان ممکن است با کمر درد همراه باشد که برای رفع آن میتوانید از داروهای مسکن استفاده کنید.
اسکولیوز از چه سنی شروع میشود؟
به طور کلی اسکولیوز در هر سنی و به دلایل مختلفی میتواند اتفاق بیفتد اما اسکولیوز ایدئوپاتیک که دلیل مشخصی ندارد معمولاً در سنین ۱۰ تا ۱۵ سالگی اتفاق میافتد.
آیا اسکولیوز روی قد تأثیر میگذارد؟
اگر این ناهنجاری شدید باشد و درمان نشود ممکن است باعث کاهش ارتفاع تنه شود.
آیا انحراف ستونفقرات ۲۰ درجه به جراحی نیاز دارد؟
خیر، بیشتر پزشکان، جراحی را برای انحرافات بالاتر از ۴۰ درجه توصیه میکنند. برای انحراف ۲۰ درجه انجام تمرینهای ورزشی و بستن بریس توصیه میشود.
آیا جراحی، اسکولیوز را درمان میکند؟
طبق تحقیقات انجام شده، درصد موفقیت جراحی بالاست اما عوارض منحصربهفرد خود را دارد. در موارد انحراف شدید بهترین گزینه انجام جراحی است تا از ایجاد عوارض جانبی مانند مشکلات قلبی- ریوی جلوگیری شود.
آیا نشستن طولانی مدت اسکولیوز را بدتر میکند؟
بله نشستن طولانی مدت میتواند منجر به عدم تقارن تنه و پیشرفت اسکولیوز شود. همچنین این مسئله میتواند منجر به قوز پشت شود.
جدیدترین درمان اسکولیوز چیست؟
بستن بریس، فیزیوتراپی مخصوص اسکولیوز و جراحی از روشهای متداول اصلاح این عارضه هستند.
آیا اسکولیوز میتواند مادرزادی باشد؟
بله برخی از افراد به خاطر یک سری از ناهنجاریهای دوره جنینی از بدو تولد اسکولیوز دارند. هر چه این انحراف زودتر تشخیص داده شود اقدامات مؤثرتری برای کنترل آن میتوان انجام داد.
بهترین روش درمان اسکولیوز چیست؟
این مسئله به شدت اسکولیوز و عواملی مانند سن و جنسیت وابسته است. بنابراین پزشک با بررسی این شرایط بهترین روش درمانی را به بیمار ارائه میدهد.
بهترین ویتامینها برای اسکولیوز کدامند؟
ویتامین D مهمترین ویتامینی است که باید در رژیم غذایی افراد دارای اسکولیوز گنجانده شود زیرا منجر به تقویت استخوانهای ستونفقرات میشود.
بهترین وضعیت نشستن برای افراد دارای اسکولیوز چیست؟
در هنگام نشستن نباید به جلو خم شد. بهترین ارتفاع صندلی بسته به قد بین ۱۸ تا ۲۲ اینچ است. پاها باید صاف روی زمین قرار داشته باشند و عرض شانهها از هم باز باشند.
آیا شنا برای اسکولیوز خوب است؟
شنا میتواند یک ورزش خوب برای افراد دارای این عارضه باشد. همچنین برای بزرگسالان دچار این عارضه که دارای کمر درد هستند، شنا کردن میتواند درد را کاهش دهد.
در صورت داشتن اسکولیوز باید از چه فعالیتهایی اجتناب کرد؟
همۀ فعالیتهایی که یک طرف بدن را بیش از حد درگیر میکنند برای اسکولیوز مضر هستند.
برای تسکین کمر درد ناشی از اسکولیوز چه میتوان کرد؟
استفاده از مسکنها یا کمپرس یخ میتواند برای تسکین درد مفید باشد.
آیا دویدن برای افراد دارای اسکولیوز خوب است؟
بله، دویدن برای این افراد مناسب هست زیرا توانایی عملکردی عضلات را افزایش میدهد.
بهترین سن برای جراحی اسکولیوز چیست؟
اگر کودک دچار اسکولیوز نیاز به جراحی داشته باشد بهتر است که تا زمان رشد کامل او منتظر ماند. در سایر افراد در صورت نیاز برای جراحی هر چه زودتر انجام شود بهتر است.
آیا داشتن ۷ درجه انحراف در ستونفقرات، اسکولیوز محسوب میشود؟
خیر فقط انحرافات بیشتر از ۱۰ درجه، اسکولیوز محسوب میشوند. انحراف زیر ۱۰ درجه طبیعی در نظر گرفته میشود.
اسکولیوز در کدام طرف بدن قویتر است؟
انحراف ستونفقرات معمولاً به سمت چپ اتفاق میافتد و این امر باعث میشود که ماهیچههای سمت چپ، سخت کار کنند. اما عضلات سمت راست با سرعت آهستهتری ضعیف میشوند.
برای کنترل درد ناشی از اسکولیوز چه کارهایی میتوان انجام داد؟
میتوان از داروهای مسکن یا روشهایی مانند تحریک الکتریکی (TENS)، طب سوزنی، ورزش و تمرینهای کششی مانند یوگا استفاده کرد.
آیا استفاده از کفی طبی هم میتواند به اسکولیوز کمک کند؟
بله، اگر اسکولیوز، ناشی از کوتاهی جزئی اندام تحتانی باشد (برای مثال، کوتاهی پا)، با استفاده از کفی میتوان این کوتاهی را اصلاح و تا حدی از پیشرفت اسکولیوز جلوگیری کرد.
آیا اسکولیوز باعث معافیت از سربازی میشود؟
بله، افراد دارای اسکولیوز ۳۰ درجه با مدرک پایینتر از کارشناسی معاف دائم، اسکولیوز بیشتر از ۴۵ درجه با مدرک کارشناسی و بالاتر نیز معاف دائم و اسکولیوز بین ۲۰ تا ۴۵ درجه برای دارندگان مدرک کارشناسی و بالاتر، معاف از رزم میشوند.