درمانهای تزریقی یک روش غیرتهاجمی، ایمن و مؤثر برای تسکین درد مزمن زانو و بهبود دامنه‌ی حرکتی آن هستند. خصوصاً اگر این درد در اثر آرتروز ایجاد شده باشد. مدیریت درد آرتروز ابتدا با مصرف مسکن‌ها و روش‌هایی مانند فیزیوتراپی انجام میشود، اما در بعضی موارد این روش‌ها مؤثر نیستند و با نظر پزشک از آمپول برای کمک به تسکین درد و التهاب استفاده میشود.
آمپولهای زانو درد انواع مختلفی دارند و انتخاب بهترین آمپول برای هر فرد توسط پزشک انجام میشود. معمولاً اولین گزینه‌ای که برای زانو درد تجویز میشود، آمپولهای استروئیدی و کورتون‌ها هستند. در صورت عدم نتیجه‌بخش بودن این آمپولها در تسکین درد، پزشک ممکن است بلوک عصبی یا تزریق بوتاکس را انجام دهند. همچنین در مراحل بعد ممکن است تزریق ژل به زانو، تزریق اوزون به زانو و تزریق پی آر پی نیز تجویز شوند که این تزریق‌ها علاوه بر تسکین درد، خاصیت درمانی نیز دارند.
درمانهای تزریقی و آمپول زانو درد برای چه کسانی تجویز میشود؟
آمپولهای زانو درد به طور معمول در افرادی که سایر روشهای درمانی مانند مصرف قرصهای مسکن و فیزیوتراپی کمکی به کاهش درد آنها نکرده است، تجویز میشوند.
از جمله مشکلاتی که ممکن است برای درمان یا تسکین درد، پزشک آمپول تجویز کند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
| عارضه | آمپولهای تجویز شده |
|---|---|
| آرتروز زانو | کورتون‌ها – تزریق ژل به زانو – تزریق پی‌آرپی – تزریق اوزون به زانو |
| روماتیسم | – کورتون‌ها – تزریق ژل به زانو – تزریق پی‌آرپی – تزریق اوزون به زانو |
| نقرس زانو | – کورتون‌ها – بلوک عصبی – تزریق بوتاکس به زانو – تزریق ژل به زانو – تزریق پی‌آرپی – تزریق اوزون به زانو |
| بورسیت زانو | کورتون‌ها |
| آسیب‌دیدگی و التهاب مفصل زانو | کورتون‌ها تزریق پی‌آرپی تزریق اوزون |
| التهاب ماهیچه، غضروف و تاندون‌های نگهدارنده زانو | کورتون‌ها تزریق پی‌آرپی |
اگر هر یک از عارضه‌های بالا را دارید و استفاده از سایر روشهای درمانی منجر به تسکین و کاهش زانو درد نشده است، در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید تا پس از بررسی‌های لازم درمان مناسب برای شما تجویز و از آسیب بیشتر به زانو جلوگیری شود.
آیا آمپول و درمانهای تزریقی در تسکین زانو درد تأثیر دارند؟
برخی از آمپولها در تسکین درد مؤثر هستند و برخی دیگر خاصیت درمانی دارند. پزشک باتوجه‌به علت زمینهای و شدت درد آمپول مختص آن را تجویز میکند. برخی از این آمپولها مانند کورتیکواستروئیدها فقط در تسکین و کاهش درد به‌صورت سریع و البته موقت مؤثر هستند و تأثیری در رفع علت زمینهای ایجاد زانودرد ندارند، درحالی‌که بعضی دیگر مانند تزریق ژل یا پی آر پی کارکرد درمانی دارند، به ترمیم بافت و مفصل آسیبدیده زانو کمک میکنند و میتوانند مدت‌زمان طولانیتری در تسکین درد زانو تأثیرگذار باشند.
انواع تزریقات و آمپولها برای زانو درد
از انواع مختلف آمپولهای برای زانو درد می‌توان به کورتیکواستروئیدها، بلوک عصبی زانو و تزریق بوتاکس اشاره کرد که فقط در تسکین درد مؤثر هستند. آمپولهای دیگری مانند تزریق ژل هیالورونیک اسید، تزریق پی آر پی، اوزون، سلول‌های بنیادی و پرولوتراپی نیز هستند که علاوه بر تسکین درد میتوانند خاصیت درمانی نیز داشته باشند.
در ادامه به بررسی انواع روشهای تزریقی برای تسکین و درمان زانو درد خواهیم پرداخت.
تزریق کورتیکواستروئید و کورتون‌ها
آمپولهای استروئیدی یا کورتیکواستروئیدها دارویی قوی برای کاهش التهاب و درد در بسیاری از عارضه‌های عضلانی – اسکلتی هستند. این دسته از داروها پس از تزریق در محل، آزاد شده و مستقیماً روی گیرنده‌های استروئیدی درون‌سلول‌ها اثر می‌گذارند. در نتیجه، این استروئیدها پاسخ‌های التهابی و واکنش‌های ایمنی بدن را قطع میکند و منجر به آرام‌شدن عصب‌ها و کاهش درد میشود.
کورتیکواسترئیدها معمولاً با ترکیب با یک داروی بی‌حس‌کننده تزریق میشوند. دلیل این کار هم این است که کورتیکواستروئیدها معمولاً به زمان بیشتری برای تأثیرگذاری نیاز دارند و تا زمان آغاز تأثیرگذاری، داروی بی‌حسی درد زانو را کاهش می‌دهد.
کورتیکواستروئیدها معمولاً در شرایط زیر تجویز میشوند.
- آرتروز زانو
- التهاب تاندون زانو
- بورسیت زانو
- روماتیسم
- عفونت مفصلی
- نقرس حاد زانو
- درد شدید و مزمنی که با دارو درمان نشده باشد
گاهی اوقات بلافاصله پس از تزریق، ممکن است درد و التهاب مفصل تشدید شود؛ اما این علائم در عرض ۴۸ ساعت از بین خواهند رفت. ازآنجایی‌که تزریق بی‌رویه و مکرر از این دارو در درازمدت میتواند منجر به آسیب به تاندون‌های مجاور، غضروف و بافت اطراف محل تزریق شود، تعداد دفعات تزریق کورتیکواستروئید محدود است.
| میزان اثرگذاری |
|---|
| – اثرگذاری موقت – برطرف شدن درد و التهاب حتی در موارد شدید |
| زمان لازم تا تأثیرگذاری |
| – بی‌حس کننده: بلافاصله تا چند ساعت پس از تزریق – کورتیکواستروئید: ۴۸ ساعت پس از تزریق |
| ماندگاری |
| – بسته به شرایط فرد و علت درد متفاوت است – ماندگاری در برخی افراد فقط یک یا دو هفته و در برخی دیگر ۶ تا ۱۲ هفته – فاصله بین هر تزریق تا تزریق بعدی شش هفته – حداکثر دفعات تزریق سه یا چهار بار در سال (به دلیل عوارض استفاده مکرر از این دارو) |
بلوک عصبی زانو
در اطراف زانو چندین شاخه عصب وجود دارد که به‌عنوان اعصاب ژنیکولار (Genicular Nerve) شناخته میشوند. بلوک عصبی زانو با کمک تزریق دارو نزدیک برخی از این اعصاب، انجام میشود. برای محافظت از سیستم عصبی، دارو تاحدامکان نزدیک به عصب یا عصب‌های آسیبدیده تزریق میشود. داروی تزریق شده برای بلوک عصبی به طور معمول از یک نوع استروئید کاهش‌دهنده التهاب در ترکیب با یک داروی بی‌حس‌کننده تشکیل شده است. بلوک عصبی زانو سبب بی‌حسی و مسدودشدن اعصاب در زانو و مانع از ارسال سیگنال درد توسط آنها به مغز میشود و بنابراین تسکین موقت درد و بهبود عملکرد زانو را به همراه خواهد داشت.
افراد دارای شرایط زیر کاندیدای مناسبی برای بلوک عصبی زانو هستند.
- برای دردهای شدید و مزمن زانو که با سایر روش‌ها مانند فیزیوتراپی، داروهای ضدالتهابی و تزریق‌های استروئیدی درمان نشده‌اند.
- در افرادی که قادر به انجام جراحی زانو نیستند، اما زانو درد شدیدی دارند.
- پیش از انجام جراحی‌های زانو مانند جراحی تعویض مفصل
- برای کنترل درد متوسط تا شدید پس از جراحی
عوارض بلوک عصبی زانو بسیار نادر است و میتواند شامل علائم خفیفی مانند حالت تهوع، سرگیجه، درد و کبودی در محل تزریق شوند.
| میزان اثرگذاری |
|---|
| – فقط کاهش درد – تأثیری در بهبود یا کاهش التهاب زانو ندارد- بالابردن توانایی فرد برای رفتن به سرکار، ورزش کردن و انجام کارهای روزانه |
| زمان لازم تا تأثیرگذاری |
| – داروی بی‌حسی: بلافاصله تا چند ساعت پس از تزریق – استروئید: از چند ساعت یا چند روز پس از تزریق |
| ماندگاری |
| – در افراد و شرایط مختلف متفاوت است، به طور متوسط ۳ ماه – فاصله بین تزریق‌ها هر ۳ تا ۶ ماه یک‌بار |
تزریق ژل هیالورونیک اسید به زانو
هیالورونیک اسید ماده‌ای است که به طور طبیعی در مفصل زانو وجود دارد و به‌عنوان روان‌کننده مفصل، عمل میکند. در افرادی که آرتروز زانو دارند، این مایع مفصلی کاهش پیدا میکند و باعث میشود استخوان‌ها به‌سختی روی یکدیگر حرکت کنند. تزریق ژل هیالورونیک اسید با کاهش ساییدگی و اصطکاک بین استخوان‌ها منجر به تسهیل حرکت مفصل و در نتیجه کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی در افراد میشود (منبع). تزریق ژل میتواند سبب تسکین درد شود و به بهبود حرکت زانو کمک کند اما نمی‌تواند آسیب‌های بافتی و غضروفی را ترمیم کند.
تزریق ژل هیالورونیک اسید در موارد زیر کاربرد دارد.
- افرادی که در مرحله خفیف تا متوسط آرتروز هستند.
- افرادی که روماتیسم مفصلی دارند.
- افرادی که بنا بر دلایلی نمی‌توانند یا نمی‌خواهند جراحی تعویض مفصل زانو را انجام دهند.
- افرادی که در انجام حرکات ورزشی سنگین دچار آسیب‌های زانو و پارگی مینیسک شده‌اند.
تزریق این ژل عوارض زیادی را به دنبال ندارد اما ممکن است باعث تورم، درد، حساسیت، سوزش، قرمزی و التهاب در محل تزریق شود که بعد از مدت کوتاهی از بین خواهند رفت.
| میزان اثرگذاری |
|---|
| – کاهش قابل توجه درد – بهبود محدوده حرکتی و کاهش خشکی زانو |
| زمان لازم تا تأثیرگذاری |
| – کاهش نسبی درد بلافاصله پس از تزریق – بهبود کامل درد و التهاب زانو ۴ هفته پس از تزریق |
| ماندگاری |
| – معمولاً بین چهار تا شش ماه – تزریق مجدد ژل با فاصله یک هفته برای ماندگاری بیشتر – فواصل استفاده هر شش ماه یک‌بار |
تزریق پی آر پی
تزریق پی آر پی (PRP) یا پلاسمای غنی از پلاکت (Platelet-rich plasma) یکی دیگر از درمانهای تزریقی زانو درد است. پلاسما به قسمت مایع خون گفته میشود و پلاکت‌ها سلول‌های مسئول انعقاد خون هستند. این پلاکت‌ها حاوی فاکتورهای رشد بوده و میتوانند به بهبود آسیب‌دیدگی‌ها کمک کنند.
برای تزریق پی‌آرپی ابتدا از فرد خون گرفته میشود و پس از جداسازی پلاسما، در یک دستگاه سانتریفیوژ غلظت و تعداد پلاکت‌ها افزایش داده میشود. تعداد پلاکت‌ها در محلول به دست آمده بیش از دوبرابر تعداد آنها در خون است. سپس این محلول در مفصل تزریق میشود و به بافت‌های آن ناحیه کمک میکند تا خود را با تشکیل سلول‌های جدید ترمیم کنند. در واقع با تزریق پی آر پی در زانوی آسیبدیده، پلاکت‌ها فعال شده و با کمک فاکتورهای رشد و ضدالتهابی خود به طور قابل‌توجهی باعث افزایش تعداد سلول‌های ترمیمی و در نتیجه سبب بهبود طبیعی بدن و ترمیم آسیب‌دیدگی میشوند (منبع).
این روش برای درمان بسیاری از عارضه‌ها و آسیب‌دیدگی‌های مختلف در زانو به کار برده میشود.
- درد مزمن در زانو
- آرتروز متوسط تا شدید زانو
- روماتیسم مفصلی
- پارگی مینیسک
- سندرم درد پاتلوفمورال یا زانوی دوندگان
- نرمی کشکک زانو
- ساییدگی کشکک زانو
- پارگی و کشیدگی رباط زانو
- پارگی و کشیدگی تاندون زانو
- سندرم باند ایلوتیبیال (ایلوتیبیال باند نوار عضلانی است و به خم و راست شدن زانو کمک میکند)
از آن‌جایی که در این روش از خون خود فرد استفاده میشود، عوارض جانبی ناشی از آن بسیار نادر است.
| میزان اثرگذاری |
|---|
| – کاهش نسبی درد – کاهش قابل‌توجه التهاب – بهبود دامنه حرکتی |
| زمان لازم تا تأثیرگذاری |
| حداکثر پس از شش هفته |
| ماندگاری |
| – وابسته به شدت عارضه و میزان آسیب به مفصل – تکرار سه تزریق با فاصله‌ی یک ماه برای حفظ اثر – فواصل تزریق، هر ۶ ماه یک‌بار |
تزریق اوزون به زانو
اوزون شکل دیگری از گاز اکسیژن است که میتواند با بهبود گردش خون و اکسیژن‌رسانی در ناحیه تزریق شده موجب کاهش التهاب و درد زانو شود (منبع). همچنین این گاز پروتئین‌هایی که بافت غضروف را تجزیه میکنند، غیرفعال کرده و در نتیجه با به تأخیر انداختن روند تخریب مفصل زانو، ترمیم آن را تسریع می‌بخشد. به همین دلیل تزریق اوزون به زانو یک روش مناسب برای درمان یا مدیریت عارضه‌هایی است که باعث تخریب غضروف زانو میشوند. گاهی اوقات از این روش درمانی همزمان با تزریق ژل هیالورونیک اسید یا پی آر پی، برای اثرگذاری بهتر استفاده میشود.
افراد زیر کاندیدای مناسبی برای اوزون‌تراپی هستند.
- افراد دچار به آرتروز خفیف یا ملایم
- افراد دارای تاندونیت زانو (التهاب تاندون)
- افراد دچار به رماتیسم مفصلی
- افرادی که به دلیل ضربه مستقیم به زانو یا ورزش‌های سنگین، دچار آسیب‌دیدگی در زانو شده‌اند.
تزریق اوزون یک روش ایمن در درمان مشکلات زانو است اما با این حال برخی از افراد ممکن است ورم زانو و احساس ناراحتی و سوزش در محل تزریق داشته باشند.
| میزان اثرگذاری |
|---|
| – وابسته به شدت آسیب زانو، پاسخ فرد به درمان و تعداد جلسات تزریق – کاهش قابل توجه شدت درد و بهبود وضعیت عملکردی |
| زمان لازم تا تأثیرگذاری |
| ترمیم بافت آسیبدیده معمولاً بین ۷ تا ۱۰ روز پس از تزریق |
| ماندگاری |
| – سه یا پنج تزریق با میانگین فاصله‌ی ده روز از هم برای ماندگاری بیشتر – ماندگاری بین سه تا شش ماه |
سلول‌های بنیادی
سلول‌های بنیادی، سلول‌های غیر‌بالغ بدن هستند که به طور دائم در مغز استخوان ساخته و در هنگام نیاز منجر به ترمیم و آسیب‌های بدن میشوند. همچنین این سلول‌ها قابلیت تکثیر و تبدیل به انواع دیگر سلول‌های بدن را دارند. سلول‌های بنیادی معمولاً از خون فرد استخراج میشوند، اما امکان استخراج این سلول‌ها از مغز استخوان نیز وجود دارد.
با اینکه تزریق سلول‌های بنیادی به زانو هنوز در مراحل تحقیقاتی خود قرار دارد و تأثیرات آن به طور کامل هنوز مشخص نشده است، اما نتایج آزمایشات نشان داده است که پس از تزریق به ناحیه آسیبدیده، سلول‌های بنیادی سبب ترمیم و کاهش تحلیل و تخریب غضروف زانو، کاهش التهاب و درد خواهند شد (منبع). سلول‌های تزریق شده با جایگزین کردن سلول‌های جدید در ترمیم و درمان بافت غضروف آسیبدیده، کاهش درد و التهاب باعث افزایش عملکرد زانو و بهبود کیفیت زندگی میشوند (منبع).
از درمان با سلول‌های بنیادی در عارضه‌های مختلفی استفاده میشود.
- آرتروز زانو
- روماتیسم
- نقرس زانو
- سرعت بخشیدن به بهبود پس از جراحی زانو
از آن‌جایی که از سلول‌های فرد برای درمان استفاده میشود، عوارض جانبی استفاده از این روش بسیار کم و نادر است. شایع‌ترین اثر جانبی درد و تورم در ناحیه تزریق است که در مدت زمان کوتاهی برطرف خواهد شد.
| میزان اثرگذاری |
|---|
| – کاهش التهاب و در نتیجه درد – احتمال ترمیم مفصل و بافت آسیبدیده |
| زمان لازم تا تأثیرگذاری |
| – زمان لازم برای اثرگذاری حدود سه هفته تا سه ماه پس از تزریق (منبع) – در آسیب‌های شدیدتر، زمان لازم برای اثرگذاری بین شش تا نه ماه |
| ماندگاری |
| – با نظر پزشک سه تزریق با فواصل دو تا پنج روز برای ماندگاری بیشتر – ماندگاری حداقل به مدت ۶ تا ۲۴ ماه (منبع) |
پرولوتراپی
پرولوتراپی (Prolotherapy)، تزریق یک محلول تحریک‌کننده (معمولاً نوعی قند طبیعی به نام دکستروز) به مفصل، تاندون و رباط‌ها است تا رشد طبیعی سلول‌ها را افزایش دهد. استفاده از این نوع تزریق نسبت به سایر روش‌ها کمتر مرسوم است، چرا که مکانیسم اثر پرولوتراپی به طور کامل شناخته نشده است و هنوز در مرحله تحقیقاتی قرار دارد. به همین دلیل در برخی از مقالات (منبع) به دلیل ناشناخته بودن تأثیرات به آن دارونما نیز گفته میشود. اما در برخی دیگر از مقالات گفته میشود پس از تزریق محلول، مکانیسمی مشابه با واکنش‌های التهابی در بدن آغاز شده و موجب آزاد شدن فاکتورهای رشد و کلاژن میشود که مشابه با روند بهبود و ترمیم طبیعی است (منبع).
بهترین کاندیدها برای استفاده از پرولوتراپی به شرح زیر هستند.
- افرادی که استفاده از داروهای ضدالتهابی در کاهش درد آنها مؤثر نبوده
- افراد دچار آرتروز یا روماتیسم پیشرفته که به دنبال راهی جز جراحی تعویض مفصل هستند
پرولوتراپی یک روش درمانی کم‌خطر است و عوارض جانبی جدی به دنبال نخواهد داشت.
| میزان اثرگذاری |
|---|
| – کاهش و تسکین نسبی درد (منبع) – احتمال بهبود و ترمیم مفصل زانو (نیاز به تحقیقات بیشتر) |
| زمان لازم تا تأثیرگذاری |
| با توجه به شرایط فرد و شدت آسیب تا چند هفته پس از تزریق (متغیر، نیاز به تحقیقات بیشتر) |
| ماندگاری |
| معمولاً سه یا چهار تزریق به فاصله یک ماه از هم برای ماندگاری بیشتر |
تزریق بوتاکس به زانو
از بوتاکس نیز میتواند برای تسکین زانو درد استفاده کرد. بوتاکس از آزاد شدن گیرنده عصبی استیل‌کولین (Acetylcholine) که مسئول انقباض‌های عضلانی است، جلوگیری کرده و موجب کاهش حساسیت و اسپاسم عضلانی و در نتیجه کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل زانو میشود (منبع). استفاده از این روش به صورت موقت میتواند منجر به تسکین درد در افراد شود. همچنین بوتاکس میتواند به کاهش التهاب در مفصل زانو نیز کمک کند (منبع).
بوتاکس تحت شرایط مختلف برای افراد تجویز میشود.
- افرادی با درد زانوی ناشی از اسپاسم یا ضعف عضلانی
- افراد با دردهای مزمن زانو
- افرادی که به سایر درمان‌ها برای تسکین درد پاسخ نمی‌دهند
درد، تورم، قرمزی و کبودی در محل تزریق از عوارض معمول تزریق بوتاکس هستند.
| میزان اثرگذاری |
|---|
| تسکین درد و بهبود دامنه حرکتی حتی در زانوی دردناک افراد |
| زمان لازم تا تأثیرگذاری |
| – حدود دو تا پنج روز تا بروز اثرات اولیه (منبع) – مشاهده اثرات کامل بین ۱۵ تا ۲۱ روز |
| ماندگاری |
| – به طور میانگین حدودا سه تا چهار ماه – اثرگذاری گاهی تا حدود ۶ ماه (منبع) – فواصل تزریق بوتاکس بلافاصله پس از از بین رفتن اثر دارو و بازگشت علائم |