گودی کف پا ناهنجاری شایعی است که می‌تواند در کودکان و بزرگسالان رخ دهد. این عارضه معمولاً به علل مختلفی اعم از وراثت، بیماری‌های عصبی، مشکلات اسکلتی-عضلانی و… بروز پیدا می‌کند. تشخیص علت بروز عارضه یکی از مهم‌ترین عوامل برای انتخاب درمان مناسب و به موقع می‌باشد.
افرادی که گودی کف پا دارند، می‌توانند با انجام روشهای درمانی غیرجراحی اعم از حرکات اصلاحی، استفاده از کفی طبی و ارتز، از بروز عوارض جانبی مانند درد، مشکل در ایستادن و راه رفتن، بدشکلی انگشتان پا و … جلوگیری کنند. بنابراین، افزایش آگاهی در این زمینه، تشخیص علت زمینه‌ای، درمان به موقع و توجه به توصیه‌های پزشک، کلید بهبود و بازیابی سلامتی است.
قوس کف پا چه زمانی گود محسوب می‌شود؟
منظور از گودی کف پا یا قوس زیاد کف پا، حالتی است که در آن یک قوس غیرعادی و بلند در کف پا مشاهده می‌شود. این عارضه در هر سنی نیز ممکن است بروز پیدا کرده و در یک یا هر دو پا مشاهده شود.
گودی کف پا لزوماً سبب بروز علائمی مانند درد نمی‌شود اما از جمله علائم رایج آن میتوان به احساس خستگی و درد در پاها اشاره کرد. کسانی که دارای این عارضه هستند، اغلب در هنگام ایستادن یا راه رفتن، وزن و فشار زیادی را روی پاشنه و سرپنجه تحمل می‌کنند و به همین دلیل ممکن است به عوارضی همچون درد دچار شوند.
به طور معمول، شایع‌ترین علت قوس بیش از حد کف پا وجود یک اختلال عصبی زمینه‌ای است، البته قوس زیاد کف پا نیز ممکن است بدون هیچ‌گونه علت زمینه‌ای ظاهر گردد (منبع). گودی کف پا می‌تواند باعث بروز ناهنجاری‌های دیگری مانند بدشکلی انگشتان پا، انحراف مچ پا، انقباض رباط کف پا و تغییر شکل انگشت بزرگ پا شود.
انواع گودی کف پا
گودی کف پا با توجه به وضعیت استخوان‌ها، ناحیه تغییر شکل یافته و انعطاف‌پذیر بودن یا نبودن قوس کف پا، به انواع مختلفی دسته بندی می‌شود. بررسی وضعیت استخوان پاشنه، استخوان‌های روی پا (متاتارس) و همچنین انحراف و چرخش مچ پا جهت تعیین نوع گودی کف پا بسیار مهم است.
چهار نوع اصلی گودی کف پا بر اساس ناحیه تغییر شکل یافته در زیر توضیح داده شده‌اند:
- کف پای گود از نوع Pes cavovarus
شایع‌ترین نوع گودی بیش از حد کف پا، Pes cavovarus است که به طور عمده در افراد دارای اختلالات عصبی-عضلانی نظیر پای شارکو دیده می‌شود. در این نوع از گودی کف پا چرخش مچ پا به داخل نیز دیده می‌شود. همچنین به دلیل قوس زیاد، انگشتان پا به درستی روی زمین نمی‌توانند قرار بگیرند. این نوع از گودی کف پا بیشتر باعث بی‌ثباتی هنگام راه رفتن و به دلیل چرخش پا به سمت بیرون باعث ایجاد زخم و پینه در کنار پا می‌شود.
- کف پای گود از نوع Pes Calcaneocavus
در کف پای گود از نوع Pes Calcaneocaus، تغییر شکلی در انگشتان پا دیده نمی‌شود، به همین دلیل بیشتر فشار روی پاشنه پا است و اغلب با درد پاشنه و التهاب تاندون آشیل همراه است.
- کف پای گود از نوع Pes Cavovalgus
این نوع از گودی کف پا، نادر است و در آن چرخش پنجه پا به بیرون مشاهده می‌شود. ممکن است همراه با این نوع از گودی، اختلالات عصبی-عضلانی نیز دیده شود.
- کف پای گود از نوع Pes equinocavus
گودی کف پا از نوع Pes equinocavus، بیشتر در کودکان دارای پاچنبری یا کلاب‌فوت (Club-foot) و همچنین کودکان دارای ناهنجاری مادرزادی تالوس عمودی (Congenital vertical talus) هستند دیده می‌شود. در این نوع از گودی، انگشتان و پنجه پا به سمت پایین متمایل شده است و ممکن است پاشنه پا به درستی روی زمین قرار نگیرد. به همین دلیل افراد دارای این نوع از گودی، اغلب در راه رفتن دچار مشکل می‌شوند.
علاوه بر این موارد، گودی بیش از حد کف پا را بر اساس انعطاف‌پذیری نیز دسته بندی می‌کنند که شامل موارد زیر می‌شود:
- گودی کف پای سخت: در این نوع از گودی کف پا ، پا به مرور پیشرفت کرده و قوس کف پا بیشتر می‌شود. در این نوع از عارضه گودی کف پا هنگام ایستادن و قرارگیری وزن بدن روی پا، تغییری در میزان قوس کف پا ایجاد نمی‌شود.
- گودی کف پای انعطاف‌پذیر: در نوع انعطاف پذیر، هنگامی که وزن روی پا قرار می‌گیرد، قوس کف پا به حالت عادی درآمده و پس از بلند کردن پا از روی زمین و گودی کف پا دوباره مشخص می‌شود.
آیا گودی کف پا را حتماً باید درمان کرد؟
در بیشتر موارد، گودی کف پا به درمان نیاز ندارد و تنها با استفاده از ارتزهایی مانند کفی، کفش و صندل طبی علائم آن مدیریت شده و از بروز عارضه‌های جدی جلوگیری می‌شود. البته در افرادی که به دلیل برخی بیماری‌های زمینه‌ای دچار این عارضه شده‌اند، درمان آن بیماری زمینه‌ای ضروری است.
عوارض عدم درمان
عدم درمان قوس بیش از حد کف پا می‌تواند در نهایت منجر به بروز مشکلاتی در پا شود. در اکثر مواقع، گودی کف پای درمان نشده بر نحوه راه رفتن و ایستادن فرد تأثیر می‌گذارد و در نهایت می‌تواند منجر به ایجاد درد و عدم تعادل در هنگام راه رفتن شود. همچنین ابتلا به این عارضه می‌تواند باعث ایجاد درد در سایر مفاصل مانند زانوها شود.
از دیگر عوارض عدم درمان گودی کف پا میتوان به چرخش مچ پا، چرخش پنجه پا، پینه‌های دردناک، التهاب تاندون آشیل و تاندون کف پا اشاره کرد. تأخیر در تشخیص و عدم درمان مناسب موجب بدتر شدن وضعیت ناهنجاری می‌شود که در آن وضعیت تنها با روشهای جراحی میتوان آن را برطرف کرد.
از جمله مشکلات و عوارض ناشی از گودی کف پا میتوان موارد زیر را نام برد:
التهاب فاشیای کف پا
این عارضه در واقع التهاب رباط کف پا است که پاشنه پا را به انگشتان متصل می‌کند و وظیفه حمایت و پشتیبانی از قوس کف پا را بر عهده دارد. افرادی که گودی کف پا دارند، مستعد ابتلا به التهاب فاشیای کف پا نیز هستند. زیرا قوس زیاد کف پا باعث توزیع نامناسب وزن روی کف پا شده و به‌مرور باعث بروز التهاب در بافت‌ها و رباط‌ها می‌شود.
در این عارضه، درد بیشتر در قسمت پاشنه پا احساس می‌شود اما امکان بروز درد در کف پا نیز وجود دارد. درد پاشنه معمولاً هنگام صبح، بلافاصله پس از بیدارشدن از خواب و برداشتن اولین قدم شدیدتر است و با افزایش حرکت به مرور کاهش می‌یابد.
متاتارسالژی (درد زیر انگشتان پا)
متاتارسالژی (Metatarsalgia)، یک التهاب دردناک در قسمت پنجه پا است که در اثر توزیع وزن نامناسب روی کف پا و افزایش فشار بر استخوان‌های انگشتان پا بروز پیدا می‌کند. افرادی که گودی کف پا دارند، فشار بیشتری به قسمت‌های جلویی پای خود وارد می‌کنند و این موضوع به مرور باعث ایجاد درد و التهاب در این ناحیه می‌شود.
متاتارسالژی معمولا با استراحت بهبود می‌یابد و هنگام ایستادن روی پنجه، راه رفتن یا ورزش بدتر می‌شود. کشش پا نیز می‌تواند درد را تشدید کند. علائم شایع متاتارسالژی شامل:
- درد شدید در پنجه پا هنگام قدم برداشتن
- احساس سوزش زیر پنجه پا
- احساس سوزن سوزن شدن یا بی حسی در انگشتان
- احساس وجود سنگ ریزه در کفش
گاهی اوقات فشار روی قسمت جلویی پا غیر قابل تحمل شده و منجر به لنگیدن یا احساس درد در سایر نواحی بدن از جمله کمر و باسن می‌شود. در طولانی مدت، امکان بروز آرتروز در استخوان‌های روی پا وجود دارد. یکی از راه‌های تشخیص این عارضه، سایش و پارگی غیرطبیعی کف کفش است.
انگشت چنگالی
در ناهنجاری انگشت چنگالی (Claw toe)، انگشتان پا به شکل چنگال تغییر شکل داده و به سمت پایین خم می‌شوند. این عارضه بیشتر در افرادی بروز پیدا می‌کند که همراه گودی کف پا، به عدم تعادل عضلانی یا برخی اختلالات عصبی نیز دچار شده‌اند.
انگشت چکشی
این ناهنجاری از دیگر عوارض گودی کف پا است که روی انگشت دوم، سوم یا چهارم تأثیر می‌گذارد. انگشتان پا از ناحیه مفصل خم می‌شوند و ظاهری شبیه به چکش را ایجاد می‌کنند. گودی کف پا با ایجاد فشار مضاعف و غیرطبیعی بر انگشتان پا می‌تواند باعث بروز این عارضه شود. همچنین چکشی‌شدن انگشتان با معمولاً همراه با سایر اختلالات عصبی-عضلانی مانند بیماری پای شارکو نیز دیده می‌شود.
در انگشت چکشی پا، ابتدا انگشتان پا انعطاف‌پذیر هستند و با روشهای غیرجراحی درمان می‌شوند ولی با گذر زمان، انگشتان سفت و سخت شده، ممکن است به عمل جراحی نیاز باشد. از آنجایی که ناهنجاری انگشت چکشی (Hammer toe) باعث بروز درد در انگشتان و پاها می‌شود، پیدا کردن یک جفت کفش راحت بسیار دشوار است.
عدم تعادل پاها و قوزک
زمانی که کف پا بیش از حد گود باشد، استخوان پاشنه پا به سمت بیرون انحراف پیدا می‌کند. این حالت عدم تعادل در پاها و قوزک‌ها را به دنبال دارد و منجر به درد و افزایش خطر پیچ خوردگی مچ پا می‌شود.
فرآیند درمان گودی کف پا در کلینیک امید چگونه است؟
روشهای غیرجراحی نظیر داروهای ضدالتهابی، کفش‌ها و ارتزهای سفارشی در خط اول درمان هستند. روند درمان شامل معاینه بالینی، اسکن کف پا و ارائه کفی مناسب می‌باشد. پس از اسکن پا، بر اساس شرایط کف پا و میزان گودی آن، کفی مناسب تهیه می‌شود. هدف از درمان، توزیع متعادل فشار کف پا و کاهش درد است تا فرد بتواند فعالیتهای روزانه خود را از سر بگیرد.
معاینه
هدف از انجام معاینه، شناسایی گودی کف پا، ارزیابی شدت عارضه، تعیین علت آن و ارزیابی عواقب اسکلتی-عضلانی است که ممکن است باعث احساس درد یا اختلال در عملکرد فرد شود. پزشک با انجام معاینه بالینی و اسکن نوری پا، عمق گودی کف پا را بررسی می‌کند و قوس بیش از حد کف پا را تشخیص می‌دهد. معمولا معاینه بالینی برای تشخیص عارضه کافی است. با این حال، اگر فرد در نواحی دیگری درد خاصی را احساس کند، تصویربرداری انجام می‌شود. طی معاینه، سابقه خانوادگی فرد نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد، چراکه هر گونه سابقه ناهنجاری‌های مشابه می‌تواند سرنخی برای یافتن بیماری زمینه‌ای یا ارثی که باعث بروز این عارضه شده، باشد.
پزشک متخصص معمولا یک معاینه بالینی و عصبی کامل از اندامهای تحتانی انجام می‌دهد. میزان گودی کف پا نیز به واسطه اسکن نوری به طور دقیق مشخص می‌شود. همچنین وضعیت اسکلتی-عضلانی پا شامل تعادل ایستایی و دامنه حرکتی، مورد بررسی قرار می‌گیرد. پوست هم به طور کامل معاینه می‌شود. پزشک طی معاینه به ارزیابی موارد زیر می‌پردازد:
- بررسی پوست: به منظور بررسی نشانه‌های ناهنجاری‌های ستون فقرات نظیر دیسرافیسم (Dysraphism)، پزشک این ناحیه را به دقت ارزیابی می‌کند. همچنین به جستجو برای یافتن هر گونه پینه یا زخم پا به ویژه در زیر استخوان‌های اول و پنجم کف پا می‌پردازد.
- ارزیابی حجم عضلانی: طی معاینه، احتمال افزایش حجم ماهیچه نازک نی و عضله درشت نی بررسی می‌شود.
- تراز پا: حالت پا و موقعیت قرارگیری استخوان‌ها، مفاصل و ماهیچه‌ها در حالت ایستاده و خوابیده (به پشت) مورد بررسی قرار می‌گیرند.
- لمس نقاط مختلف پا: بخش‌های استخوانی برجسته، مچ پا و زانوها با توجه ویژه به نواحی درد، توسط پزشک لمس می‌شوند.
- بررسی دامنه حرکتی پا
در این مرحله دامنه حرکتی پا از جمله کشش کف پا به سمت بالا (دورسی فلکشن)، کشش مچ پا به سمت پایین (پلانتارفلکشن)، چرخش کف پا به سمت داخل (اینورژن) و چرخش کف پا به سمت بیرون (اورژن) معاینه می‌شوند.
- تست بلوک کلمن
این ارزیابی جهت بررسی میزان انعطاف‌پذیری پشت پا که تغییر شکل یافته، انجام می‌گیرد. به واسطه این تست پزشک می‌تواند تشخیص دهد که بدشکلی پا با ارتز قابل اصلاح است یا خیر.
- معاینه نورولوژیک یا اعصاب: شامل بررسی حسی و عملکرد واکنشی تاندون‌ها می‌باشد.
- ارزیابی عملکرد بالینی: پزشکان به دنبال وجود هر گونه افتادگی پا و خم شدن بیش از حد انگشتان پا (هایپراکستنشن)، نحوه راه رفتن فرد را به دقت مشاهده می‌کنند. این تست‌ها برای بررسی تعادل مچ پا و هم ترازی عملکردی مفید هستند.
- مطالعات آزمایشگاهی: اگر پزشک به اختلال عصبی ارثی مشکوک باشد، آزمایش‌هایی مانند نوار عصب و عضله و غیره را تجویز می‌کند.
- تصویربرداری
رادیوگرافی پا از حداقل سه نما صورت می‌گیرد که به تشخیص ناهنجاری‌های گودی کف پا و هر گونه شکستگی یا تغییرات دژنراتیو مرتبط با آن، کمک می‌کند.
تشخیص علت گودی کف پا
پزشک پیش از درمان قوس کف پا، بهتر است علت این عارضه را تشخیص دهد تا بتواند راهکار درمانی مناسبی را ارائه کند. عارضه گودی کف پا ممکن است نشانه وجود یک اختلال عصبی باشد. به طور معمول، تشخیص گودی کف پا آسان است اما تعیین علت بروز این عارضه می‌تواند تا حدی دشوار باشد. این عارضه در اثر بیماری‌ها و شرایط بسیار مختلفی رخ می‌دهد که تشخیص صحیح عامل آن برای انتخاب روش درمانی مناسب هر شخص، بسیار مهم است. به منظور بررسی احتمال وجود بیماری زمینه‌ای از بیمار نوار عصب و عضله گرفته می‌شود.
علت‌های ایجاد گودی زیاد کف پا عبارت‌اند از:
- اختلال در اعصاب محیطی
- شارکو ماری توث (charcot marie tooth)
- آسیب‌های عصب محیطی
- پولینوریت (Polyneuritis)
- اختلال در سیستم عصبی مرکزی
- فلج مغزی
- آتاکسی فردریش (Friedreich ataxia)
- فلج اطفال
- بیماری‌های ذخیره‌ای لیزوزومی (Lysosomal storage disease)
- پاراپلژی فامیلیال (familial paraplegia)
- ناهنجاری‌های ستون فقرات
- اسپینا بیفیدا (Spina bifida)
- دیاستماتومیلیا (Diastematomyelia) و سیرونگومیلیا (Syringomyelia)
- تومورهای نخاعی، لیپوما (Lipoma) و سندرم تترکورد (Tethered cord syndrome)
- سایر علل
- دیستروفی یا تحلیل عضلانی (Muscular Dystrophy)
- آسیب‌دیدگی عضله نازک نی
- سندروم کمپارمنتال (Compartment Syndrome) و ایسکمی ثانویه (Secondary ischemia)
- پای پرانتزی ثانویه (ناشی از سایر بیماری‌ها)
- برخی سندروم‌ها
- ایدیوپاتیک
- علل ناشناخته
درمان درد و علائم ناشی از گودی کف پا
معمولا جهت رفع درد قوس کف پا ابتدا درمانهای غیرجراحی و محافظه‌کارانه پیشنهاد می‌شوند. هدف اصلی از این روش درمانی تسکین درد، ایجاد ثبات، تنظیم فشار وارد بر کف پا و جلوگیری یا کند کردن روند پیشرفت ناهنجاری است. افراد دارای گودی کف پا ابتدا باید تحت دارو درمانی، فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی قرار گیرند و همچنین از ارتز و کفی طبی استفاده کنند.
اگر گودی کف با یک بیماری یا عارضه زمینه‌ای نیز همراه باشد، در کنار روشهای درمانی گودی کف پا باید آن عارضه زمینه‌ای نیز درمان شود. در جدول زیر می‌توانید علت‌های زمینه‌ای گودی کف پا به همراه علائم آن و همچنین درمانهای مخصوص هر کدام را مشاهده کنید:
| علت زمینه‌ای | علائم همراه گودی کف پا | روشهای درمان |
|---|---|---|
اختلال در اعصاب محیطی | – انگشت چکشی – پیچ خوردگی مچ پا – اختلال در راه رفتن – افزایش حجم عضلات انتهای انگشتان پا – اختلال عملکرد حسی-حرکتی | – درمان غیرجراحی شامل فیزیوتراپی، کفش و کفی طبی |
اختلال در سیستم عصبی مرکزی | – ناهنجاری‌های پشت پا و مچ پا نظیر اکواینوس (کوتاهی عضلات پشت ساق پا) – بدشکلی پا | – درمانهای غیرجراحی در کنار درمانهای ویژه اختلالات سیستم عصبی مرکزی نظیر فیزیوتراپی و داروهای ضد اسپاسم |
ناهنجاری‌های ستون فقرات | – کمر درد – بد شکلی اسکلتی بدن – اشکال در راه رفتن | – مدیریت و درمان با توجه به نوع ناهنجاری و نظارت مداوم |
دیستروفی یا تحلیل عضلانی (Muscular Dystrophy) | – تحلیل و ضعف عضلانی – راه رفتن روی انگشتان پا – ناتوانی در دویدن | – فیزیوتراپی برای جلوگیری از انقباضات – اترزهای زانو، پا و مچ پا – درمان با کورتیکواستروئیدها – مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین D و کلسیم |
آسیب‌دیدگی عضله نازک نی | – در رفتگی تاندون – پارگی تاندون – تورم در مچ پا | – داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی – استراحت – اصلاح فعالیت‌ها – ارتز |
سندرم کمپارمنتال (Compartment syndrome) | – انقباض عضلات – بدشکلی – ضعف عضلانی – فلج – نوروپاتی حسی – درد هنگام خم کردن مچ پا – احساس ناراحتی هنگام حرکت انگشتان پا | – فیزیوتراپی – بریس – فاشیوتومی (جراحی) |
| پای پرانتزی | – درد زانو – درد لگن – مشکل در راه رفتن یا دویدن – عدم تعادل در زانو | – بریس و زانوبند – فیزیوتراپی |
- درمان دارویی
درمانهای دارویی با هدف کاهش درد و التهاب پا در افرادی که به ناهنجاری قوس زیاد از حد کف پا دچار هستند، ارائه می‌شوند. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) می‌توانند به کاهش درد و تورم کمک کنند. ایبوپروفن و ناپروکسن نمونه‌هایی از این داروها هستند. درمان دارویی باید در کنار سایر شیوه‌های درمانی از جمله فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی ارائه شود.
- مدیریت وزن
مدیریت و کاهش وزن یکی دیگر از راهکارهایی است که معمولا به افراد با گودی کف پا توصیه می‌شود. اضافه وزن، احتمال ایجاد درد در پاها و سایر مشکلات مربوطه را افزایش می‌دهد. هر میزان وزن اضافه تر از حد سالم، فشار بیشتری بر مفاصل، ساختار پا و مچ پا وارد می‌کند. مطالعات صورت گرفته در این خصوص نشان می‌دهد که کاهش وزن (حتی اگر کم باشد) به طور قابل توجهی میزان وزن وارد بر کف پا را کاهش می‌دهد (منبع).
بنابراین، می‌توانیم نتیجه بگیریم که افراد با کف پای گود هم می‌توانند با مدیریت وزن خود و کاهش فشار وارد بر کف پا، علائم گودی زیاد از حد کف پا را بهبود بخشند. با این حال، به نظر می‌رسد کاهش وزن، هیچ تاثیری بر ساختار پا و نحوه راه رفتن ندارد. پس، این به معنی یک درمان یا راهکار عملی برای مقابله با ناهنجاری نیست و تنها به کاهش علائم آن کمک می‌کند و بهتر است در کنار سایر روش‌ها مدنظر قرار گیرد.
- ارتز
رایج‌ترین درمان غیرجراحی قوس کف پا، ارتزهای کف پا، ارتز انگشتان و کفشهای طبی هستند. استفاده از ارتز برای محافظت از کف و مچ پا در برابر آسیب ضروری است. در برخی موارد، برای کاهش علائم قوس کف پا، استفاده از بریس را تجویز می‌کنند. آتل‌های شبانه نیز برای کاهش التهاب کف پا و درد خار پاشنه مفیدند و به کشش قوس و عضلات ساق پا هنگام خواب کمک می‌کنند. اگرچه ارتزها بدون نسخه در دسترس هستند ولی بهتر است افراد با توجه به وضعیت پای خود و شدت قوس کف پا، یک جفت ارتز سفارشی تهیه کنند. معمولا، کفی‌ها برای خارج از منزل و صندل‌ها برای استفاده در داخل منزل توصیه می‌شوند. برخی از ارتزهای مناسب برای کف پای گود شامل موارد زیر هستند:
- کفی طبی
کفی‌ها بر اساس نتایج حاصل از اسکن نوری، متناسب با گودی کف پا و با استفاده از دستگاه cnc طراحی می‌شوند. با قرار دادن کفی طبی و مناسب در کفش میتوان حمایت مورد نیاز را برای پا فراهم کرد تا پا داخل کفش در موقعیت مناسبی قرار بگیرد. کفی‌ها سطح تماس کف پا را افزایش می‌دهند. با افزایش تماس، وزن بیشتری روی قسمت قوس پا اعمال شده و وزن وارد بر استخوان‌های روی پا، کاهش می‌یابد. استفاده از کفی‌های مناسب می‌تواند برای افراد دارای کف پای گود فواید بسیاری داشته باشد و در اکثر موارد مشکل فرد را کاملا حل می‌کند.
علاوه بر این، کفی‌ها درمان موثری برای مقابله با انحراف مچ پا هستند. اغلب قوس کف پا منجر به ناپایداری و انحراف جانبی مچ پا می‌شود. در نتیجه، شاهد خمیدگی و انحراف در ناحیه مچ پا خواهیم بود. ارتزها طوری طراحی می‌شوند که در برابر این انحراف بیش از حد مچ پا مقاومت کنند و به حفظ موقعیت صحیح پاها کمک می‌کنند.
- کفش
استفاده از کفش مناسب و راحت برای مقابله با عوارض ناشی از گودی بیش از حد کف پا و کاهش درد و تورم در ناحیه کف پا مهم است. کفش باید ضربه‌گیر بوده و فضای کافی برای انطباق با بدشکلی پا داشته باشد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی نیز ممکن است برای کشش و تقویت عضلات ساق پا تجویز شود. اغلب در این عارضه، عضلات ساق پا سفت می‌شوند و عضلات قسمت بیرونی ساق پا ضعیف هستند. اگرچه درمان فیزیوتراپی نمی‌تواند شکل پا را تغییر دهد، با این حال ممکن است برای کنترل درد و عملکرد پا موثر باشد. در افرادی که به این ناهنجاری دچار هستند، معمولا پا خمیدگی دارد؛ بنابراین، احتمال رگ به رگ شدن و پیچ خوردن مچ پا زیاد است. پس، تقویت واکنش عضلانی از طریق فیزیوتراپی در کنار استفاده از بریس پا می‌تواند مفید باشد.
حرکات اصلاحی
درمان گودی کف پا با ورزش از جمله راهکارهای موثر برای بهبود وضعیت راه رفتن فرد و کاهش علائم عارضه می‌باشد. اشخاص دارای گودی کف پا باید با انجام تمرینات اصلاحی و ورزشی در عضله ساق پای خود کشش لازم را ایجاد کنند، بدین ترتیب تاندون آشیل آزاد شده و هنگام راه رفتن منقبض نمی‌شود. برخی از تمرینات خوب در این راستا عبارت‌اند از:
- تمرین انگشتان پا
روی یک پله بایستید و پاشنه‌های خود را از لبه آن آویزان کنید. اجازه دهید انگشتان پا کاملا از هم جدا شوند و به مدت سی ثانیه در همین حالت بمانید تا کشش را در عضلات جلوی کف پای خود حس کنید. این تمرین را دو بار در روز انجام دهید.
- حرکات خوابیده
به پشت دراز بکشید و یکی از پاها را بالا ببرید و برای ۳۰ ثانیه آن را صاف نگه دارید. همین کار را با پای دیگر تکرار کنید.
- چرخش مچ پا
روی یک صندلی بنشینید و پای خود را از لبه آویزان کنید. از یک پا شروع کرده و مچ آن را در هر دو جهت به مدت ۳۰ ثانیه بچرخانید، سپس به سراغ پای دیگر بروید و همین روند را تکرار نمایید. بهتر است این تمرین را دو بار در روز انجام دهید ولی در انجام آن زیاده‌روی نکنید و اگر احساس درد کردید فورا تمرین را متوقف کنید.
- کشش کل پا
روی یک صندلی بنشینید و یکی از پاها را در جلوی خود قرار دهید. با استفاده از دست مخالف، انگشتان پا را به سمت خود بکشید تا زمانی که در قوس یا پاشنه پا احساس کشش کنید. پس از ۳۰ ثانیه کشش، به سراغ پای دیگر بروید.
- حرکات کششی با توپ یا پارچه
یک توپ تنیس، چند تیله، جوراب یا هر شیء نرمی را روی زمین بگذارید و سعی کنید با انگشتان پا آن را بگیرید. به مدت ۳۰ ثانیه آن را فشار داده و سپس با پای دیگر تمرین را انجام دهید.
- کشش کف پا
با دست، انگشتان پا را به سمت عقب بکشید تا کشش را در عضلات کف پایتان احساس کنید. این کشش از التهاب کف پا جلوگیری می‌کند و باعث تسکین درد می‌شود. بنابراین، توصیه می‌کنیم هر روز این تمرین را انجام دهید.
جراحی
صرفا برای رفع گودی کف پا جراحی انجام نمی‌شود، چراکه، مشکل بیمار تنها با استفاده از کفی برطرف می‌گردد. بنابراین، جراحی گودی کف پا بسیار نادر است. با این حال، به سبب اختلالات زمینه‌ای همراه با گودی کف پا ممکن است نیاز به جراحی باشد. روشهای متعددی برای جراحی وجود دارند و بدشکلی‌های پیچیده پا معمولا به ترکیبی از انواع روشهای جراحی احتیاج دارند.
پیشگیری از بروز عوارض ناشی از گودی کف پا
تعیین علت زمینه‌ای گودی کف پا در مراحل اولیه برای درمان و پیشگیری از بروز عوارض ثانویه بسیار حائز اهمیت است. درمان محافظه‌کارانه به ویژه در کودکان می‌تواند احتمال نیاز به جراحی را به طور موثری کاهش دهد. در افراد دارای گودی کف پای خفیف، عواملی نظیر فعالیتهای ورزشی و پوشیدن کفشهای کهنه می‌توانند عوارض ناشی از این ناهنجاری را افزایش دهند. کفشهای سفت نیز باعث تشدید علائم می‌شوند. برای جلوگیری از این مسئله، به افراد توصیه می‌کنند که کفشهای نرم و انعطاف‌پذیر بپوشند. بنابراین، کسانی که این عارضه را دارند باید به این موارد توجه کنند تا بتوانند از مشکلات بعدی در امان باشند.
آموزش فرد و آگاهی از نقش فیزیوتراپی، کفی‌ها و ارتزها، برای جلوگیری از پیشرفت قوس بیش از حد کف پا بسیار مهم است. البته، این روشهای غیرجراحی ممکن است نتوانند به طور قطعی از پیشرفت ناهنجاری جلوگیری کنند و فرد باید برای انجام سایر درمان‌ها آماده باشد.
سوالات متداول
چگونه میتوان گودی کف پا را در خانه تشخیص داد؟
برای بررسی این مسئله در خانه، پاهایتان را مرطوب کنید و روی یک برگه کاغذ بایستید. اجازه دهید رطوبت پا به کاغذ برسد، سپس پاهایتان را از روی برگه بلند کنید. اثر رطوبت روی کاغذ را بررسی نمایید. در صورتیکه تنها اثر جلو و پاشنه پا باقی مانده باشد و هیچ اثری از کف پا روی کاغذ مشاهده نشود، احتمالا به قوس بیش از حد کف پا دچار هستید.
آیا گودی بیش از حد کف پا بر فعالیتهای ورزشی تاثیر می‌گذارد؟
در صورتی که کف پا بیش از حد گود باشد، پا هنگام دویدن یا راه رفتن کمتر با زمین برخورد می‌کند. این امر می‌تواند به نوبه خود ریسک آسیب‌های ناشی از فعالیتهای ورزشی را افزایش دهد. علاوه بر این، پاهای قوس دار به سختی در کفشهای معمولی جا می‌شوند، بنابراین، پوشیدن کفش‌هایی که فضای کافی ندارند، سبب فشار بیشتر و در نهایت بروز درد در ناحیه کف پا می‌شود.
آیا گودی کف پا را میتوان اصلاح کرد؟
بله، در صورتی که درمانهای اولیه و غیرجراحی موثر نباشند، میتوان با انجام عمل جراحی در بافت نرم، این عارضه را برطرف کرد. البته، اکثر افراد علائم شدیدی را تجربه نمیکنند، بنابراین، نیازی به جراحی ندارند.
آیا قوس کف پا در کودکان بدون جراحی قابل درمان است؟
خوشبختانه روشهای درمان غیرجراحی نظیر ارتز و کفشهای طبی در سنین پایین و قبل از اینکه استخوان شکل بالغ خود را بگیرد، بسیار موثر هستند.
چه زمانی باید قوس زیاد کف پا را جدی بگیرید؟
در صورت از دست دادن حس پاها، تجربه درد شدید یا مشاهده پیشرفت بدشکلی پا حتما باید به دنبال مشاوره تخصصی باشید. فراموش نکنید که مداخله درمانی در مراحل اولیه گودی بیش از حد کف پا، جهت بهبود این عارضه و جلوگیری از پیشرفت آن ضروری است.
آیا گودی کف پا با افزایش سن بدتر می‌شود؟
اگر این ناهنجاری در اثر اختلالات عصبی یا سایر بیماری‌های زمینه‌ای رخ داده باشد، احتمالا به تدریج بدتر می‌شود. از سوی دیگر، مواردی از گودی کف پا که ناشی از اختلالات عصبی نیستند، اغلب از نظر ظاهری تغییری نمیکنند.
آیا استفاده از کفش و کفی مناسب به تنهایی برای درمان قوس کف پا کافی است؟
استفاده از کفش و کفی طبی برای کاهش علائم قوس کف پای بیش از حد و اصلاح حالت ایستادن و راه رفتن ضروری است. هرچند این‌ها به عنوان درمان قطعی گودی کف پا محسوب نمی‌شوند و تنها می‌توانند در کنار سایر روشهای درمانی از پیشرفت عارضه جلوگیری کنند.
آیا گودی کف پا با کمر درد ارتباط دارد؟
گودی بیش از حد کف پا در صورتی که درمان نشود ممکن است عوارض دیگری را به همراه داشته باشد که یکی از آن‌ها کمردرد است. با انجام حرکات اصلاحی و استفاده از ارتزهای مناسب میتوان این علائم را تخفیف داد.
علت درد در گودی کف پا چیست؟
چنانچه قوس کف پا بیش از حد باشد، وزن زیادی روی مفصل توپی کف پا وارد شده و به همین علت فرد هنگام ایستادن یا راه رفتن درد و ناراحتی احساس می‌کند.
چه نوع بیماری‌های زمینه‌ای ممکن است باعث بروز قوس زیاد از حد کف پا شوند؟
در افراد با بیماری‌های عصبی ارثی و زمینه‌ای از جمله پای شارکو، فلج اطفال، فلج مغزی و همچنین کسانی که دچار ناهنجاری‌های ستون فقرات نظیر تومورهای نخاعی، اسپینا بیفیدا (Spina bifida) و … هستند، ریسک بروز گودی بیش از حد کف پا زیاد است.
آیا کف پای گود را میتوان با ورزش اصلاح کرد؟
اگرچه با ورزش نمی‌توان این عارضه را به طور کامل درمان کرد ولی انجام حرکات اصلاحی تاثیر چشمگیری در کاهش علائم ناهنجاری و جلوگیری از افزایش قوس کف پا دارند. بنابراین، تمرین منظم حرکات اصلاحی در کنار سایر شیوه‌های درمانی ضروری است.
بهترین درمان برای گودی زیاد کف پا چیست؟
درمانهای غیرجراحی مانند فیزیوتراپی برای کشش عضلات سفت شده و تقویت عضلات ضعیف بسیار اثربخش هستند. ارتزها و کفش های طبی نیز به کاهش علائم قوس زیاد کف پا کمک می‌کنند.
شایع ترین علت بروز گودی بیش از حد کف پا چیست؟
اگرچه قوس کف پا به علل مختلفی ایجاد می‌شود ولی بیماری پای شارکو رایج ترین علت بروز این عارضه می‌باشد.
چه عواملی باعث بدتر شدن قوس کف پا می‌شوند؟
اگر گودی بیش از حد کف پا در اثر اختلالات عصبی ایجاد شده باشد، با پیشرفت اختلال اولیه، وضعیت بدشکلی و قوس کف پا نیز بدتر می‌شود.
قوس کف پا با چه علائم و عوارضی همراه است؟
چنگالی شدن و چکشی شدن انگشتان پا، پینه بستن پاشنه یا کناره‌های پا، عدم تعادل و پیچ خوردگی مکرر مچ پا از جمله عوارضی هستند که ممکن است در اثر قوس زیاد کف پا بروز پیدا کنند.
وضعیت پای افراد دارای عارضه گودی بیش از حد چگونه است؟
انعطاف‌پذیری پاها در این افراد از حد معمول کمتر است و روی مفصل توپی کف پا، قسمت کناری کف پا و همچنین مفصل مچ فشار بیشتری وارد می‌شود. انگشتان پا ممکن است دچار ناهنجاری شوند و احتمال پیچ خوردن پا بیشتر است.
چگونه کف پای گود را کشش دهیم؟
با استفاده از یک حوله یا کش ورزشی، انگشتان پا را به آرامی به سمت عقب بکشید و حدود ۳۰ ثانیه در این حالت بمانید.
آیا گودی زیاد کف پا نوعی معلولیت است؟
این وضعیت، کفش پوشیدن را برای فرد دچار مشکل می‌کند و ممکن است به مرور زمان باعث ناتوانی فرد و معلولیت شود.
درمان خانگی قوس زیاد کف پا چیست؟
اگر به این عارضه دچار هستید و گاهی احساس درد می‌کنید با گذاشتن یخ روی کف پا می‌توانید ناراحتی و التهاب را تسکین دهید. توصیه می‌کنیم هر دو الی سه ساعت یکبار این کار را تکرار کنید و هر بار حدود ۲۰ دقیقه یخ را روی کف پا نگه دارید.
آیا افراد دارای گودی کف پا می‌توانند کفشهای تخت بپوشند؟
کفشهای کاملا تخت هیچ تکیه‌گاهی برای قوس کف پای شما ایجاد نمیکنند. بنابراین، بهتر است به جای کفشهای تخت، کفش‌هایی بپوشید که پاشنه‌های کوتاهی (در حدود ۲۰ میلی‌متر) دارند.
آیا قوس بیش از حد کف پا می‌تواند باعث مشکلات زانو شود؟
بله، این عارضه می‌تواند سبب ناهماهنگی مفصل زانو شده و عضلات چهار سر ران را (که برای نگه داشتن کاسه زانو در حین حرکت ضروری هستند)، تضعیف کند.
گودی کف پا در کودکان شایع‌تر است یا بزرگسالان؟
اگرچه این عارضه در هر سنی ممکن است رخ دهد با این حال، بیشتر در بزرگسالان مشاهده می‌شود.
آیا گودی کف پا از عارضه کف پای صاف شایع‌تر است؟
خیر، معمولا کف پای صاف در مقایسه با کف پای گود عارضه رایج‌تری است و نسبتا، افراد کمتری با مشکل گودی کف پا به کلینیک‌ها مراجعه می‌کنند.