پروتز دست مصنوعی راهکاری پیشرفته برای بازگرداندن ظاهر و عملکرد دست پس از قطع عضو است. بسته به نیاز فرد، پروتزها می‌توانند زیبایی، مکانیکی یا مایوالکتریک باشند. هرکدام در میزان حرکت، کنترل و کاربرد متفاوت هستند.
بهترین پروتز دست برای من کدام است؟
انتخاب پروتز مناسب در وهله اول به سطح قطع عضو بستگی دارد، زیرا تعیین می‌کند که چه نوع پروتزی قابل‌استفاده است. در وهله دوم، نیاز فرد مشخص می‌کند که آیا پروتز باید برای کارهای سنگین و مقاوم طراحی شود یا برای حرکات دقیق و کنترل‌شده.
جدول (۱). پروتز مناسب با قطع عضو
| سطح قطع عضو | گزینه مناسب پروتز | توضیحات |
| قطع یک یا چند انگشت | پروتز زیبایی | 🔹 فقط ظاهر انگشت را بازسازی می‌کند. 🔹 فاقد حرکت و عملکرد مکانیکی است. 🔹 مناسب برای افرادی که به پوشش ظاهری اهمیت می‌دهند. |
| قطع دست از مچ به پایین | پروتز زیبایی | 🔹 برای بازسازی ظاهر دست طراحی شده است. 🔹 هیچ‌گونه حرکتی ندارد. 🔹 مناسب برای افرادی که به دنبال یک ظاهر طبیعی هستند. |
| قطع از زیر آرنج | پروتز مکانیکی یا مایوالکتریک | 🔹 پروتز مکانیکی: برای کارهای سنگین و مقاوم‌تر مناسب است. 🔹 پروتز مایوالکتریک: برای حرکات دقیق‌تر، مانند گرفتن اشیای ظریف، گزینه بهتری است. |
| قطع از بالای آرنج | پروتز مکانیکی یا مایوالکتریک | 🔹 اگر به استحکام و مقاومت نیاز دارید: پروتز مکانیکی مناسب‌تر است. 🔹 اگر به حرکات طبیعی‌تر و کنترل بهتر نیاز دارید: مایوالکتریک انتخاب بهتری است. |
| قطع کامل دست و شانه | پروتز مایوالکتریک | 🔹 برای جایگزینی عملکرد دست و بازو مناسب‌ترین گزینه است. 🔹 امکان انجام حرکات طبیعی‌تر با استفاده از سیگنال‌های عضلانی. |
از چه زمانی می‌شود پروتز دریافت کرد؟
✅ پس از قطع عضو
- حداقل دو ماه پس از قطع عضو، زمانی که ناحیه قطع‌شده بدون ورم، زخم یا بخیه باشد.
- این بازه زمانی برای ترمیم بافت‌ها و جلوگیری از مشکلات احتمالی در نصب پروتز ضروری است.
✅ در موارد نقص‌های مادرزادی
- از سه‌سالگی به بعد امکان دریافت پروتز وجود دارد.
- بهترین زمان برای دریافت پروتز، سال قبل از ورود به مدرسه است، زیرا کودک در این سن آمادگی بیشتری برای یادگیری و تطبیق با پروتز دارد.
پروتز زیبایی
پروتز زیبایی نوعی از پروتز است که برای بازسازی ظاهر اندام ازدست‌رفته طراحی شده و هیچ‌گونه عملکرد حرکتی ندارد. این پروتزها معمولاً از سیلیکون پزشکی ساخته میشوند و به‌گونه‌ای طراحی میشوند که از نظر رنگ، فرم و بافت بیشترین شباهت را به پوست طبیعی فرد داشته باشند. پروتز زیبایی برای انگشت و یا مچ به پایین استفاده می‌شود. پروتز زیبایی انگشت و مچ به پایین در مواد سازنده، روش قالب‌گیری و تطابق رنگ مشابه هستند، اما از نظر طراحی و نحوه قرارگیری روی دست تفاوت‌هایی دارند.
اگر می‌خواهید راهنمای کامل پروتز انگشت دست را مطالعه کنید این مطلب را بخوانید.
تصاویر پروتز زیبایی:
| ✅مزایا |
| ظاهر طبیعی: طراحی‌شده با رنگ و بافت مشابه پوست واقعی. راحتی در استفاده: سبک و بدون نیاز به کنترل عضلانی یا باتری. افزایش اعتمادبه‌نفس: به بهبود وضعیت روحی و اجتماعی فرد کمک می‌کند. نیازنداشتن به تعمیرات پیچیده: بدون قطعات مکانیکی یا الکترونیکی که نیاز به نگهداری مداوم داشته باشد. امکان سفارشی‌سازی: قابل طراحی متناسب با رنگ پوست، اثر انگشت و فرم دست فرد. قابلیت استفاده از لاک و کاشت ناخن: ظاهر آن مانند دست طبیعی است و میتوان ناخن‌های آن را شخصی‌سازی کرد. |
| ❌محدودیت‌ها |
| عدم قابلیت حرکت: هیچ عملکردی برای گرفتن اشیا یا انجام فعالیت‌های روزمره ندارد. حساسیت به لکه شدن: ممکن است در تماس با برخی مواد مانند جوهر، ادویه‌ها یا برخی لوازم آرایشی تغییر رنگ دهد. حساسیت به حرارت: قرارگرفتن در معرض دمای بالا ممکن است به سطح سیلیکونی آسیب بزند. نیاز به تعویض در طول زمان: به‌مرورزمان ممکن است دچار فرسودگی، تغییر رنگ یا تغییر شکل شود. محدودیت در برخی فعالیت‌ها: برخی مدل‌ها ممکن است در هنگام حمام‌کردن یا شنا نیاز به برداشتن داشته باشند. |
کاندیدای مناسب برای پروتز زیبایی
- افرادی که یک یا چند انگشت را ازدست‌داده‌اند.
- افرادی که دست خود از مچ به پایین را ازدست‌داده‌اند.
- افرادی که به دلایل شغلی یا اجتماعی ترجیح می‌دهند نقص اندامشان کمتر جلب‌توجه کند.
- کسانی که به دنبال راه‌حلی راحت و بدون نیاز به کنترل حرکتی هستند.
- افرادی که به دلیل شرایط پزشکی یا هزینه‌ها نمی‌توانند از پروتزهای عملکردی استفاده کنند.
اجزای سازنده پروتز زیبایی
بدنه پروتز
از سیلیکون پزشکی با درجه زیستی (Medical-Grade Silicone) ساخته می‌شود که نرم، انعطاف‌پذیر و مشابه پوست طبیعی است. در برخی موارد، از ترکیب سیلیکون و پلیمرهای پیشرفته برای افزایش دوام و راحتی استفاده می‌شود.
- پروتز انگشت: به دلیل اندازه کوچک‌تر، ساخت آن ساده‌تر است و معمولاً از یک لایه سیلیکون پزشکی سبک و نازک‌تر استفاده می‌شود.
- پروتز مچ به پایین: به دلیل پوشش ناحیه وسیع‌تر، ساختار مقاوم‌تر و ضخامت بیشتری دارد تا بهتر روی دست قرار بگیرد و پایداری بیشتری داشته باشد.
لایه سطحی و رنگ
برای دستیابی به ظاهری طبیعی، سطح پروتز با پیگمنت‌های مخصوص پزشکی رنگ‌آمیزی می‌شود تا دقیقاً مطابق با رنگ پوست فرد باشد. همچنین از تکنیک‌های پیشرفته مانند رنگ‌گذاری چندلایه برای ایجاد عمق رنگ و طبیعی‌تر شدن ظاهر پوست استفاده می‌شود. هر دو مدل از رنگ‌گذاری چندلایه برای طبیعی‌تر شدن استفاده می‌کنند، اما پروتز مچ به پایین نیاز به هماهنگی رنگی بیشتری با سطح پوست و جزئیات بیشتری مانند تغییر رنگ مفاصل دارد.
بافت پوستی و جزئیات ظاهری
برای شبیه‌سازی بافت طبیعی پوست، خطوط پوستی، چروک‌های ریز، منافذ و حتی اثر انگشت با دقت بالا روی سطح پروتز طراحی می‌شود. این مرحله با فناوری قالب‌گیری دقیق انجام می‌شود تا هر جزئیات ریز دست واقعی در پروتز بازسازی شود.
- پروتز انگشت: خطوط پوستی، اثر انگشت و جزئیات ظاهری فقط روی یک یا چند انگشت پیاده‌سازی می‌شود.
- پروتز مچ به پایین: علاوه بر خطوط پوست، ممکن است بافت رگ‌های زیرپوستی، چین‌های طبیعی مچ و تغییرات ظریف سطح پوست را نیز بازسازی کند.
هسته داخلی (در صورت نیاز)
در برخی پروتزهای زیبایی، یک هسته داخلی انعطاف‌پذیر یا تقویت‌شده با فیبر اضافه می‌شود تا پایداری ساختاری آن افزایش یابد و پروتز در برابر تغییر شکل مقاوم‌تر باشد.
- پروتز انگشت: معمولاً نیازی به هسته داخلی ندارد، زیرا وزن آن کم است.
- پروتز مچ به پایین: ممکن است یک هسته داخلی انعطاف‌پذیر یا تقویت‌شده با فیبر داشته باشد تا استحکام بیشتری ایجاد کند و از تغییر شکل در طول زمان جلوگیری شود.
روش اتصال
بسته به نوع پروتز و محل استفاده، روش‌های مختلفی برای نگه‌داشتن آن روی پوست وجود دارد:
📌 پروتز زیبایی انگشت
- معمولاً با چسب‌های مخصوص پزشکی به ناحیه قطع‌شده متصل می‌شود.
- به دلیل اندازه کوچک، نیاز به روش‌های پیچیده اتصال ندارد.
- چسب‌های زیست‌سازگار به‌راحتی قابل‌جداشدن هستند و اجازه می‌دهند که فرد پروتز را در مواقع لزوم بردارد.
📌 پروتز زیبایی مچ به پایین
- به دلیل پوشش ناحیه وسیع‌تر، علاوه بر چسب‌های پزشکی، ممکن است از اتصالات مکانیکی یا کشسان نیز استفاده شود.
- برخی مدل‌ها به‌گونه‌ای طراحی میشوند که با خاصیت کشسانی و فیت شدن روی مچ قرار گیرند تا ثبات بیشتری داشته باشند.
- در صورت نیاز به پوشش دقیق‌تر، ترکیبی از چسب و طراحی فیت‌شونده به کار می‌رود.
ناخن مصنوعی
در پروتزهای انگشت یا دست، ناخن‌های مصنوعی از مواد اکریلیک یا پلیمرهای زیست‌سازگار ساخته میشوند که قابلیت سفارشی‌سازی رنگ، طول و فرم دارند. این ناخن‌ها می‌توانند لاک زده شوند و مشابه ناخن طبیعی عمل کنند.
مراحل ساخت و جاگذاری پروتز زیبایی
۱. قالب‌گیری از اندام سالم یا ناحیه قطع شده
- ابتدا از دست سالم یا قسمت باقی‌مانده اندام قالب‌گیری می‌شود تا پروتز دقیقاً متناسب با ساختار طبیعی بدن فرد طراحی شود.
۲. طراحی و ساخت پروتز
- با استفاده از مواد سیلیکونی پزشکی، پروتز ساخته می‌شود و از نظر فرم، جزئیات ظاهری، رنگ پوست و حتی اثر انگشت به‌صورت کاملاً سفارشی طراحی می‌گردد.
۳. تست و تنظیم پروتز
- پس از آماده‌شدن، پروتز روی دست یا انگشت فرد قرار می‌گیرد و بررسی می‌شود که از نظر اندازه، فرم و رنگ دقیقاً مطابق با نیاز فرد باشد. در صورت نیاز، تنظیمات لازم انجام می‌شود.
۴. نصب نهایی و آموزش نگهداری
- در نهایت، پروتز به فرد تحویل داده می‌شود و نحوه استفاده، تمیزکردن و نگهداری از آن توضیح داده می‌شود.
نکات مهم بعد از پروتز زیبایی دست
نگهداری از پروتز زیبایی به رعایت چند نکته مهم نیاز دارد تا دوام و ظاهر طبیعی آن حفظ شود. در ادامه، بایدها و نبایدهای استفاده از این پروتز را بررسی می‌کنیم:
🔸 ۲۴ ساعت پس از تحویل استفاده کنید!
پروتز زیبایی شما به دلیل رنگ ثانویه، در ابتدا خیس است. لطفاً تا ۲۴ ساعت پس از تحویل از استفاده از آن خودداری کنید.
🔸 تغییر وزن، تأثیرگذار است!
پروتز زیبایی به‌اندازه دست یا انگشت فرد ساخته می‌شود. کاهش یا افزایش وزن ممکن است باعث شود که پروتز به‌خوبی روی دست قرار نگیرد یا احساس راحتی اولیه را نداشته باشد. در صورت تغییر وزن قابل‌توجه، ممکن است نیاز به تنظیم یا تعویض پروتز باشد.
🔸 حمام رفتن با پروتز؟ بله، اما مراقب باشید!
بیشتر پروتزهای زیبایی مقاوم در برابر رطوبت هستند؛ اما کاملاً ضدآب نیستند. قرارگرفتن طولانی در معرض آب داغ یا مواد شوینده قوی ممکن است باعث تغییر رنگ یا کاهش دوام پروتز شود. توصیه می‌شود هنگام حمام‌کردن، پروتز را خارج کنید یا در صورت نیاز، از پزشک درباره شرایط استفاده در آب مشورت بگیرید.
🔸 مراقب سوختگی باشید!
پروتزهای سیلیکونی نسبت به حرارت بالا و شعله مستقیم حساس هستند. نزدیک‌کردن پروتز به اجسام داغ مانند اجاق‌گاز، سشوار، اتوی مو یا سیگار ممکن است باعث آسیب به سطح آن شود.
🔸 از برخورد پروتز با مواد شیمیایی خودداری کنید!
پروتز شما نسبت به مواد شیمیایی حساس است. از تماس با نفت، بنزین، گازوئیل، الکل، استون، وایتکس، جوهرنمک، مواد ضدعفونی‌کننده و سایر شوینده‌های قوی خودداری کنید، زیرا این مواد باعث تغییر رنگ یا آسیب به سطح پروتز میشوند.
🔸 حساسیت به لکه‌دار شدن!
پروتزهای سیلیکونی ممکن است در تماس با برخی مواد مانند جوهر، قهوه، ادویه‌ها، رنگ‌های قوی و برخی مواد آرایشی به‌مرور لکه‌دار شوند. بهتر است هنگام استفاده از این مواد، از دستکش یا روش‌های محافظتی دیگر استفاده کنید.
🔸 انتخاب انگشتر مناسب برای پروتز
برای جلوگیری از تغییر رنگ پروتز، از انگشترهای نقره، آهن، مس و بدلیجات بی‌کیفیت اجتناب کنید و به‌جای آن، از انگشترهای طلا یا استیل اصل که رنگ پس نمی‌دهند، استفاده کنید.
🔸 پارچه‌های رنگی می‌توانند به پروتز آسیب بزنند!
برخی از پارچه‌ها، مخصوصاً چادر مشکی، دستکش مشکی، پارچه‌های تریکو و نخی بی‌کیفیت، ممکن است رنگ خود را به پروتز انتقال دهند. از تماس پروتز با این پارچه‌ها خودداری کنید.
پروتز مکانیکی
پروتز مکانیکی نوعی از پروتز است که برای بازگرداندن عملکرد دست طراحی شده و به‌صورت مکانیکی توسط نیروی بدن فرد کنترل می‌شود. این پروتزها معمولاً از ترکیب فلزات سبک، پلیمرهای مقاوم و کابل‌های حرکتی ساخته میشوند و به فرد امکان انجام کارهای فیزیکی و گرفتن اشیا را می‌دهند. پروتز مکانیکی برای قطع عضو از زیر آرنج و بالای آرنج استفاده می‌شود. تفاوت‌های این مدل‌ها بیشتر در ساختار، نحوه کنترل و حرکت مفاصل است.
تصاویر پروتز مکانیکی:
| ✅مزایا |
| استحکام و دوام بالا: مناسب برای انجام کارهای فیزیکی و سنگین. عدم نیاز به باتری: برخلاف پروتزهای الکترونیکی، نیروی موردنیاز از طریق حرکات بدن تأمین می‌شود. کنترل سریع و قابل‌پیش‌بینی: فرد می‌تواند با حرکات عضلات و کابل‌های مکانیکی، انگشتان و مفاصل را کنترل کند. مقاومت در برابر شرایط محیطی: در برابر آب، گردوغبار و ضربه مقاوم‌تر از پروتزهای الکترونیکی است. هزینه پایین‌تر نسبت به پروتز مایوالکتریک: معمولاً قیمت آن از مدلهای الکترونیکی کمتر است. |
| ❌محدودیت‌ها |
| نیاز به تمرین و عادت کردن: استفاده از کابل‌ها و نیروی بدن برای کنترل پروتز نیازمند تمرین مداوم است. محدودیت در حرکات ظریف: پروتز مکانیکی معمولاً برای گرفتن اشیا مناسب است، اما برای کارهای ظریف و دقیق (مانند تایپ کردن) عملکرد محدودی دارد. ممکن است در طولانی‌مدت خسته‌کننده باشد: کنترل مداوم پروتز با حرکات بدن، می‌تواند باعث خستگی شود. طراحی کمتر طبیعی از نظر ظاهری: برخلاف پروتزهای زیبایی، مدلهای مکانیکی تمرکز کمتری روی شبیه‌سازی ظاهر دست دارند. |
کاندیدای مناسب برای پروتز مکانیکی
- افرادی که دست خود را از زیر یا بالای آرنج ازدست‌داده‌اند.
- کسانی که به استحکام و دوام بالا نیاز دارند و در فعالیت‌های فیزیکی شرکت می‌کنند.
- افرادی که نیازی به حرکات بسیار دقیق ندارند و بیشتر به توانایی گرفتن اشیا نیاز دارند.
- کسانی که به دنبال گزینه‌ای با هزینه کمتر از پروتز مایوالکتریک هستند.
اجزای سازنده پروتز مکانیکی
بدنه پروتز
- از ترکیب فلزات سبک مانند آلومینیوم یا تیتانیوم و پلیمرهای مقاوم ساخته می‌شود.
- در مدلهای بالای آرنج، یک مفصل آرنج مکانیکی برای خم‌وراست شدن دست اضافه می‌شود.
- پروتز زیر آرنج طراحی ساده‌تری دارد و نیازی به مفصل آرنج ندارد.
سوکت و سیستم تعلیق
- سوکت بخش اصلی پروتز است که روی اندام باقی‌مانده قرار می‌گیرد و متناسب با شکل دست کاربر قالب‌گیری و تنظیم می‌شود.
- برای ایجاد اتصال پایدار و جلوگیری از لغزش، از سیستم‌های تعلیق مختلف مانند ساکشن، بندهای کششی (هارنس) یا لاینر سیلیکونی با پین قفلی استفاده می‌شود.
📌 پروتزهای مکانیکی زیر آرنج
- معمولاً از سیستم سوکت فیت‌شونده (Self-Suspending Socket) استفاده می‌شود که با طراحی دقیق، روی اندام باقی‌مانده قرار گرفته و بدون نیاز به بندهای خارجی در جای خود ثابت می‌ماند.
- در برخی موارد، از سیستم ساکشن (Suction Suspension) استفاده می‌شود که با ایجاد خلأ بین سوکت و پوست، پروتز را روی دست نگه می‌دارد و از لغزش آن جلوگیری می‌کند. این روش‌ها باعث راحتی بیشتر، کاهش وزن کلی پروتز و افزایش ثبات در هنگام حرکت میشوند.
📌 پروتزهای مکانیکی بالای آرنج
- به دلیل وزن بیشتر و نیاز به پایداری بالاتر، معمولاً از بندهای محکم (Harness System) استفاده می‌شود که دور شانه یا قفسه سینه بسته میشوند تا پروتز را روی دست نگه دارند.
- همچنین، این بندها می‌توانند به سیستم کابل‌های کششی (Cable Control System) متصل شوند که امکان کنترل مکانیکی مفصل آرنج و حرکت دست را برای کاربر فراهم می‌کند. این روش‌ها به کاربر اجازه می‌دهند که با حرکات بدن، کابل‌ها را فعال کند و عملکرد بهتری در گرفتن و رهاکردن اشیا داشته باشد.
مکانیسم حرکتی و کابل‌ها
- کنترل حرکت پروتز از طریق کابل‌های کششی و فنرهای مکانیکی انجام می‌شود.
- پروتز زیر آرنج معمولاً با حرکات شانه یا عضلات باقی‌مانده ساعد کنترل می‌شود.
- پروتز بالای آرنج نیاز به سیستم کابل پیچیده‌تر و کنترل ترکیبی از حرکات شانه و بالاتنه دارد.
پوشش سطحی (در صورت نیاز)
- برخی مدل‌ها دارای پوشش‌های سیلیکونی برای ایجاد ظاهری طبیعی‌تر هستند، اما در اکثر موارد، تأکید روی عملکرد است.
مفصل‌ها و سیستم قفل (در مدلهای بالای آرنج)
- مفصل‌های مکانیکی اجازه می‌دهند که فرد بازو را خم‌وراست کند و در برخی مدل‌ها، قفل مکانیکی برای ثابت نگه‌داشتن موقعیت دست وجود دارد.
روش اتصال پروتز مکانیکی
📌 پروتز مکانیکی زیر آرنج
- از طریق یک سوکت سفارشی‌شده که روی ساعد قرار می‌گیرد، متصل می‌شود.
- معمولاً با سیستم تعلیق ساکشن، لاینر سیلیکونی یا بندهای کششی روی دست محکم می‌شود.
📌 پروتز مکانیکی بالای آرنج
- اتصال آن پیچیده‌تر است و نیاز به بندهای محکم و سیستم کابل برای انتقال نیرو از شانه به پروتز دارد.
- برخی مدل‌ها از سیستم قفل‌شونده برای ثابت نگه‌داشتن زاویه آرنج استفاده می‌کنند.
مراحل ساخت و جاگذاری پروتز مکانیکی
۱. قالب‌گیری و اسکن سه‌بعدی از اندام باقی‌مانده
- برای ایجاد تناسب دقیق، از اسکن سه‌بعدی و قالب‌گیری سنتی استفاده می‌شود.
۲. طراحی و ساخت بدنه و سیستم مکانیکی
- بدنه پروتز از مواد مقاوم ساخته شده و مفصل‌ها و کابل‌ها اضافه میشوند.
۳. تست و تنظیم اولیه
- پروتز روی دست فرد امتحان شده و حرکات و تناسب آن بررسی می‌شود.
- اگر لازم باشد، کابل‌ها و زوایای مفصل تنظیم میشوند.
۴. نصب نهایی و آموزش استفاده
- فرد آموزش می‌بیند که چگونه از کابل‌ها برای باز و بسته کردن دست استفاده کند.
- نکات مربوط به نگهداری و تنظیم پروتز ارائه می‌شود.
نکات مهم پس از استفاده از پروتز مکانیکی
🔸تمرین مداوم برای عادت‌کردن: کنترل کابل‌ها و حرکات نیاز به تمرین و عادت دارد.
🔸مراقبت از سیستم مکانیکی: تمیزکردن و روغن‌کاری مفاصل و کابل‌ها برای جلوگیری از زنگ‌زدگی و خرابی ضروری است.
🔸تنظیمات دوره‌ای: ممکن است لازم باشد که در طول زمان، تنظیمات کابل‌ها و مفاصل تغییر داده شود.
🔸مقاومت در برابر شرایط محیطی: این نوع پروتز نسبت به رطوبت و گردوغبار مقاوم‌تر از مدلهای الکترونیکی است، اما باید از آسیب‌های فیزیکی بیش از حد محافظت شود.
پروتز مایوالکتریک
پروتز مایوالکتریک نوعی پروتز پیشرفته است که با استفاده از سیگنال‌های الکتریکی عضلات، حرکات دست را کنترل می‌کند. این پروتزها معمولاً از حسگرهای الکترومایوگرافی (EMG)، موتورها و مدارهای الکترونیکی تشکیل شده‌اند که به کاربر اجازه می‌دهند حرکات انگشتان و دست را تا حد زیادی شبیه به عملکرد طبیعی کنترل کند. پروتز مایوالکتریک برای قطع عضو از زیر آرنج، بالای آرنج و حتی قطع کامل دست و شانه استفاده می‌شود.
تصاویر پروتز مایوالکتریک:
| ✅مزایا |
| کنترل طبیعی‌تر و حرکات دقیق‌تر: امکان کنترل انگشتان، مچ و حتی آرنج با استفاده از سیگنال‌های عضلانی. عدم نیاز به کابل و حرکات فیزیکی بدن: برخلاف پروتز مکانیکی، نیازی به حرکت شانه یا کابل‌های کششی ندارد. امکان انجام کارهای روزمره دقیق‌تر: تایپ کردن، استفاده از تلفن، گرفتن اشیای کوچک و انجام حرکات ظریف‌تر ممکن می‌شود. ظاهر طبیعی‌تر: در برخی مدل‌ها، پوشش سیلیکونی برای بازسازی شکل ظاهری دست اضافه می‌شود. ارتباط با تکنولوژی‌های هوشمند: برخی مدلهای پیشرفته قابلیت اتصال به گوشی هوشمند برای تنظیم حرکات دارند. |
| ❌محدودیت‌ها |
| نیاز به باتری و شارژ منظم: این پروتزها برای کارکردن به منبع انرژی نیاز دارند. وزن بیشتر نسبت به پروتز مکانیکی: به دلیل وجود موتورها و قطعات الکترونیکی، سنگین‌تر هستند. حساسیت به ضربه و آب: پروتزهای مایوالکتریک نسبت به پروتزهای مکانیکی حساس‌تر بوده و نیاز به مراقبت بیشتری دارند. هزینه بالاتر: معمولاً قیمت آن نسبت به پروتز مکانیکی و زیبایی بالاتر است. نیاز به یادگیری و تمرین: فرد باید نحوه کنترل پروتز را یاد بگیرد و تمرین کند تا بتواند از آن به بهترین شکل استفاده کند. |
کاندیدای مناسب برای پروتز مایوالکتریک
- افرادی که دست خود را از زیر یا بالای آرنج ازدست‌داده‌اند و نیاز به کنترل پیشرفته‌تری دارند.
- کسانی که به انجام کارهای روزمره دقیق‌تر (مانند تایپ‌کردن، برداشتن اشیای کوچک) نیاز دارند.
- افرادی که به دنبال یک پروتز با عملکرد طبیعی‌تر و کنترل بهتر هستند.
- کسانی که با هزینه بالاتر و نیاز به شارژ پروتز مشکلی ندارند.
اجزای سازنده پروتز مایوالکتریک
بدنه پروتز
- از ترکیب فلزات سبک مانند آلومینیوم، تیتانیوم یا پلیمرهای مقاوم ساخته می‌شود.
- در مدلهای بالای آرنج، یک مفصل الکترونیکی آرنج برای حرکت خودکار تعبیه می‌شود.
سوکت و سیستم تعلیق
- سوکت سفارشی‌شده برای تطبیق دقیق با شکل اندام باقی‌مانده طراحی می‌شود و نقش کلیدی در راحتی و عملکرد پروتز دارد.
- در پروتزهای زیر آرنج، معمولاً از سیستم ساکشن یا لاینر ژلی با قفل پین‌دار برای حفظ ثبات استفاده می‌شود.
- در پروتزهای بالای آرنج و قطع کامل دست، سیستم بندهای تعلیقی (Harness System) یا مکانیسم ساکشن پیشرفته برای نگه‌داشتن پروتز روی دست‌به‌کار می‌رود.
حسگرهای الکترومایوگرافی (EMG Sensors)
- این حسگرها روی سطح پوست نصب شده و سیگنال‌های الکتریکی عضلات باقی‌مانده را دریافت و تحلیل می‌کنند.
- با استفاده از این سیگنال‌ها، پروتز می‌تواند دستورات مغز را به حرکت تبدیل کند.
موتورها و مدارهای الکترونیکی
- درون پروتز، موتورهای کوچک وظیفه باز و بسته کردن انگشتان و حرکت مچ یا آرنج را بر عهده دارند.
- یک مدار پردازنده اطلاعات را پردازش کرده و دستورات را به موتورها ارسال می‌کند.
منبع تغذیه (باتری قابل‌شارژ)
- این پروتزها دارای باتری هستند که باید به‌صورت دوره‌ای شارژ شود.
- بسته به مدل، عمر باتری ممکن است بین ۶ تا ۱۲ ساعت باشد.
پوشش سطحی (در برخی مدل‌ها)
- برخی مدل‌ها دارای پوشش سیلیکونی برای شبیه‌سازی ظاهر طبیعی دست هستند.
روش اتصال پروتز مایوالکتریک
📌 پروتز مایوالکتریک زیر آرنج
- با استفاده از یک سوکت سفارشی‌شده که روی ساعد قرار می‌گیرد، متصل می‌شود.
- حسگرهای EMG روی عضلات باقی‌مانده نصب شده و سیگنال‌ها را برای کنترل پروتز دریافت می‌کنند.
📌 پروتز مایوالکتریک بالای آرنج
- اتصال آن پیچیده‌تر است و نیاز به حسگرهای اضافی برای کنترل آرنج و مچ دارد.
- برخی مدل‌ها دارای مفصل آرنج الکترونیکی برای حرکت خودکار هستند.
📌 پروتز مایوالکتریک برای قطع کامل دست و شانه
- نیاز به یک سیستم کنترلی پیشرفته‌تر دارد که سیگنال‌های عضلات شانه و پشت را برای کنترل پروتز دریافت کند.
- در برخی مدل‌ها از سیستم‌های یادگیری ماشینی برای بهبود کنترل پروتز استفاده می‌شود.
مراحل ساخت و جاگذاری پروتز مایوالکتریک
۱. قالب‌گیری و اسکن سه‌بعدی از اندام باقی‌مانده
- برای ایجاد تناسب دقیق، از اسکن سه‌بعدی و قالب‌گیری سنتی استفاده می‌شود.
- محل دقیق حسگرهای EMG روی پوست مشخص می‌شود.
۲. طراحی و ساخت بدنه و مدارهای الکترونیکی
- بدنه پروتز ساخته شده و حسگرها، موتورها و باتری‌ها نصب میشوند.
۳. برنامه‌ریزی و تست اولیه
- حسگرهای EMG تنظیم شده و نحوه دریافت سیگنال‌ها از عضلات فرد بررسی می‌شود.
- کاربر یاد می‌گیرد که چگونه با انقباض عضلات، پروتز را کنترل کند.
۴. نصب نهایی و آموزش استفاده
- پروتز تنظیم نهایی شده و به فرد تحویل داده می‌شود.
- تمرینات لازم برای کنترل بهتر حرکات دست و مچ آموزش داده می‌شود.
نکات مهم پس از استفاده از پروتز مایوالکتریک
🔸 تمرین و یادگیری: کاربر باید زمان بگذارد تا کنترل سیگنال‌های عضلات را بهینه کند.
🔸 مراقبت از سیستم الکترونیکی: این پروتزها نسبت به آب و ضربه حساس‌تر هستند و باید با دقت نگهداری شوند.
🔸 شارژ منظم باتری: پروتز باید قبل از اتمام شارژ، به‌صورت دوره‌ای شارژ شود.
🔸 تعمیر و نگهداری تخصصی: اگر حسگرها یا موتورها دچار مشکل شوند، باید توسط متخصص بررسی و تعمیر شوند.
مقایسه جامع میان انواع پروتز دست
پروتزهای زیبایی، مکانیکی و مایوالکتریک هرکدام ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند که بر عملکرد، کنترل، راحتی و دوام آن‌ها تأثیر می‌گذارد. در ادامه، این سه نوع پروتز را از جنبه‌های مختلف مقایسه می‌کنیم.
| مؤلفه‌ها | پروتز زیبایی | پروتز مکانیکی | پروتز مایوالکتریک |
| هدف استفاده | بازسازی ظاهر دست بدون قابلیت حرکت | انجام فعالیت‌های فیزیکی و کارهای سنگین | شبیه‌سازی حرکات طبیعی دست و انجام کارهای دقیق |
| قابلیت حرکت | ❌ ندارد | ✅ دارد (با نیروی بدن) | ✅ دارد (با حسگرهای عضلانی) |
| نحوه کنترل | بدون نیاز به کنترل | کابل‌ها و حرکات فیزیکی بدن | سیگنال‌های الکتریکی از عضلات باقی‌مانده |
| میزان راحتی | ✅ بسیار راحت و سبک | متوسط (نیاز به تمرین برای استفاده) | متوسط (کمی سنگین‌تر اما راحت‌تر از مکانیکی) |
| دوام و مقاومت | متوسط (نسبت به ضربه حساس است) | ✅ بسیار مقاوم و مناسب برای کارهای فیزیکی | متوسط (دارای قطعات الکترونیکی حساس) |
| نیاز به باتری | ❌ ندارد | ❌ ندارد | ✅ دارد (نیاز به شارژ دوره‌ای) |
| میزان تطبیق‌پذیری | متوسط (تنها از نظر ظاهری قابل سفارشی‌سازی است) | ✅ تطبیق‌پذیر با فعالیت‌های فیزیکی، اما بدون قابلیت تنظیم حرکات دقیق | ✅ بالا (امکان تنظیم و شخصی‌سازی کنترل حرکات) |
آنچه که باید درباره پروتز دست بدانید
- ساخت پروتزی که دقیقاً مشابه عضو خود فرد باشد غیرممکن است.
- ممکن است سایز پروتز با عضو مشابه سالم تطابق نداشته باشد به این دلیل که به وضعیت عضو قطع شده بستگی دارد.
- رنگ پروتز ممکن است دقیقاً با پوست فرد تطابق نداشته باشد به این دلیل که پوست زنده با سیلیکون قطعاً متفاوت است.
- عمر پروتز به شرایط فیزیکی، زندگی، کار فرد و نحوه استفاده و نگهداری آن بستگی دارد.
- حساسیت بیمار به سیلیکون یا چسب پروتز (ماستیکس کریولان) خارج از مسئولیت کلینیک است.
- زمان ساخت پروتز از دو هفته تا دو ماه باتوجه‌به مراحل ساخت و محل قطع شده متفاوت است.
- ساخت پروتز زیبایی سیلیکونی به ظرافت و زمان نیاز دارد و ممکن است به چندین دفعه مراجعه نیاز باشد.
پروتز برای افراد مبتلا به دیابت و غیردیابتی: چه تفاوت‌هایی دارد؟
افراد مبتلا به دیابت به دلیل حساسیت پوستی، گردش خون ضعیف و خطر زخم‌های دیابتی نیاز به مراقبت‌های ویژه در استفاده از پروتز دارند. به همین دلیل، انتخاب نوع پروتز در این افراد اهمیت بالایی دارد و معمولاً پروتزهای مایوالکتریک به دلیل اتصالات و فشار کمتر بر اندام باقی‌مانده، گزینه‌ای مناسب‌تر محسوب میشوند.
استفاده از ژل لاینر در افراد مبتلا به دیابت
- ژل لاینر به کاهش اصطکاک و فشار بین پروتز و پوست کمک می‌کند، از ایجاد زخم جلوگیری کرده و راحتی بیشتری ایجاد می‌کند.
- این لایه باعث توزیع یکنواخت فشار شده و احتمال بروز مشکلات پوستی را کاهش می‌دهد.
کنترل بیشتر تعریق و بهداشت پوست
- مبتلایان به دیابت باید از ژل لاینر یا آسترهای مخصوص برای جلوگیری از تعریق بیش از حد و کاهش تحریک پوستی استفاده کنند.
- تمیز نگه‌داشتن ناحیه اتصال پروتز و خشک نگه‌داشتن آن، برای پیشگیری از عفونت‌های پوستی در این افراد ضروری است.
تفاوت در نوع سوکت و تناسب پروتز
- برای افراد مبتلا به دیابت، پروتز باید کاملاً متناسب باشد تا از نقاط فشار اضافی و آسیب پوستی جلوگیری شود.
- در صورت مشاهده هرگونه قرمزی، تورم یا احساس ناراحتی، نیاز به تنظیم مجدد یا تغییر در طراحی سوکت است.
آیا پروتز نیاز به تعویض دارد؟
تمام پروتزها به‌عنوان یک وسیله مصرفی در طول زمان نیاز به تعویض یا تعمیر دارند. میزان دوام پروتز به عواملی مانند نوع پروتز، نحوه استفاده، شرایط محیطی و میزان مراقبت از آن بستگی دارد.
نوع پروتز و تأثیر آن بر نیاز به تعویض
- پروتزهای زیبایی: به مرور زمان ممکن است دچار تغییر رنگ، سایش یا پارگی شوند، مخصوصاً اگر در معرض مواد شیمیایی، اصطکاک یا نور خورشید قرار بگیرند.
- پروتزهای مکانیکی: به دلیل استفاده مداوم در انجام فعالیت‌های روزمره، کابل‌ها، مفاصل و بخش‌های حرکتی آن ممکن است دچار استهلاک شوند و نیاز به تعمیر یا تعویض داشته باشند.
- پروتزهای مایوالکتریک: این پروتزها به دلیل وجود قطعات الکترونیکی، حسگرها و باتری‌ها نیاز به نگهداری و در برخی موارد، تعویض قطعات دارند.
چه زمانی پروتز نیاز به تعویض یا تعمیر دارد؟
- در صورت تغییر شکل یا شل‌شدن پروتز که باعث ناراحتی در استفاده شود.
- در صورت خرابی یا فرسودگی قطعات مکانیکی یا الکترونیکی.
- اگر باتری یا مدارهای الکترونیکی در پروتزهای مایوالکتریک دچار مشکل شوند.
- در صورت مشاهده ترک، شکستگی، تغییر رنگ شدید یا کاهش عملکرد.
اسکن سه‌بعدی و قالب‌گیری دقیق پروتز در مرکز جامع توان‌بخشی امید
این مرکز با بهره‌گیری از تکنولوژی پیشرفته اسکن سه‌بعدی، دقت ساخت و تناسب پروتز را به بالاترین سطح ممکن رسانده است. این فناوری در کنار قالب‌گیری سنتی، برای ایجاد یک پروتز کاملاً متناسب و راحت استفاده می‌شود.
🔹 ترکیب قالب‌گیری سنتی و اسکن سه‌بعدی
- در مرحله اول، قالب‌گیری گچی از اندام فرد انجام می‌شود.
- سپس، اسکن سه‌بعدی از قالب تهیه شده و با مدل دیجیتالی بررسی می‌شود تا تمامی ابعاد، زوایا و نقاط تماس پروتز با بدن، کاملاً دقیق باشند.
🔹 مزایای استفاده از اسکن سه‌بعدی در ساخت پروتز
- افزایش دقت: به‌حداقل‌رساندن خطاهای اندازه‌گیری و اطمینان از تناسب کامل پروتز.
- بهبود راحتی کاربر: طراحی دقیق‌تر، باعث کاهش نقاط فشار و افزایش راحتی استفاده می‌شود.
- کنترل کیفیت پیش از ساخت: قبل از تولید نهایی، مدل دیجیتالی با قالب دستی تطبیق داده می‌شود تا اطمینان حاصل شود که همه چیز دقیق است.
- امکان سفارشی‌سازی بیشتر: با داده‌های اسکن سه‌بعدی، پروتز می‌تواند با دقت بالاتری شخصی‌سازی شده و برای نیازهای خاص کاربر تنظیم شود.
مقایسه هزینه در انواع پروتز دست
هزینه نهایی یک پروتز تحت‌تأثیر نوع قطعات، تکنولوژی ساخت و برندهای مورد استفاده در آن قرار دارد. در پروتزهای زیبایی، مدلهای شرکتی که رنگ آن‌ها مطابق توناژ پوست انتخاب می‌شود، هزینه متفاوتی نسبت به مدلهای قالب‌گیری سفارشی دارند که برای شباهت کامل به دست سالم فرد طراحی شده‌اند.
در پروتزهای مکانیکی، تفاوت در نوع پنجه، جنس کابل‌های حرکتی، اتصالات مکانیکی و مواد مورد استفاده در سوکت می‌تواند بر هزینه تأثیر بگذارد. در پروتزهای مایوالکتریک کشور سازنده تکنولوژی حسگرهای EMG، کیفیت موتورها، ظرفیت و نوع باتری از عوامل تعیین‌کننده هزینه هستند. در مجموع، هرچه قطعات و تکنولوژی‌های به‌کاررفته در پروتز پیشرفته‌تر و سفارشی‌تر باشد، هزینه نیز متناسب با آن تغییر خواهد کرد.
| پروتز مایوالکتریک |
| هزینه بیشتر |
| پروتز مکانیکی |
| هزینه متوسط |
| پروتز زیبایی |
| هزینه کمتر |
سؤالات رایج
آیا امکان دارد با پروتز مایوالکتریک تایپ کنم یا از گوشی لمسی استفاده کنم؟
بله پروتزهای مایوالکتریک با حسگرهای دقیق امکان انجام حرکات ظریف مانند تایپ‌کردن را فراهم می‌کنند. برخی مدل‌ها با صفحه‌نمایش‌های لمسی نیز سازگار هستند.
آیا میتوان پروتز را با پوست تیرهتر یا روشنتر سفارش داد؟
بله پروتزهای زیبایی و برخی مدلهای پوششدهنده پروتزهای مکانیکی و مایوالکتریک بر اساس توناژ رنگ پوست فرد تنظیم میشوند.
آیا میتوان با پروتز شنا کرد؟
پروتزهای زیبایی معمولاً در برابر رطوبت مقاوم هستند، اما کاملاً ضدآب نیستند. برخی پروتزهای مکانیکی و مایوالکتریک مدلهای مقاوم در برابر آب دارند که باید قبل از خرید بررسی شوند.
چگونه می‌توانم مطمئن شوم که پروتز به‌خوبی روی دستم قرار می‌گیرد؟
در کلینیک امید ریهب، از قالب‌گیری سنتی و اسکن سه‌بعدی برای اطمینان از تناسب کامل پروتز استفاده می‌شود.
پروتزها تا چه مدت قابل‌استفاده هستند؟
طول عمر پروتز بسته به نوع آن و میزان مراقبت متفاوت است. پروتزهای مکانیکی و مایوالکتریک نیاز به نگهداری منظم دارند، درحالی‌که پروتزهای زیبایی ممکن است در طول زمان تغییر رنگ داده یا دچار سایش شوند.
آیا برای استفاده از پروتز مایوالکتریک نیاز به تمرین دارم؟
بله پروتزهای مایوالکتریک نیاز به تمرین و یادگیری دارند تا فرد بتواند حرکات آن را با سیگنال‌های عضلانی خود کنترل کند.
آیا امکان رنگ‌آمیزی یا تغییر ظاهر پروتز وجود دارد؟
بله در پروتزهای زیبایی امکان سفارشی‌سازی رنگ و حتی اضافه‌کردن ویژگی‌هایی مانند اثر انگشت و ناخن مصنوعی وجود دارد. برخی مدلهای مکانیکی و مایوالکتریک نیز دارای پوشش‌های قابل تغییر هستند.
چه عواملی باعث تغییر رنگ یا خرابی پروتز زیبایی می‌شود؟
برخورد با مواد شیمیایی مانند وایتکس، الکل، استون، بنزین، برخی لوازم آرایشی، پارچه‌های رنگی بی‌کیفیت و قرارگرفتن در معرض نور مستقیم خورشید می‌تواند به تغییر رنگ و آسیب پروتز منجر شود.
آیا پروتز باعث ایجاد حساسیت پوستی می‌شود؟
در موارد نادر، برخی افراد ممکن است به مواد سیلیکونی یا چسب‌های مورداستفاده در پروتز حساسیت داشته باشند. در این موارد، استفاده از ژل لاینر می‌تواند کمک‌کننده باشد.
چگونه می‌توانم از پروتز خود مراقبت کنم تا عمر بیشتری داشته باشد؟
تمیز کردن منظم، پرهیز از قرار دادن در معرض مواد شیمیایی، چک کردن مداوم لبه‌های پروتز برای جلوگیری از ترک و مراجعه به متخصص در صورت تغییر فرم یا شل شدن پروتز، باعث افزایش طول عمر آن می‌شود.